Van de ‘moderne’ versie van dit driekoningengebak zijn sporen terug te vinden tot in de eerste helft van de 16de eeuw. De taart werd verdeeld in zoveel stukken dat er voldoende waren voor elk familielid plus drie: één stuk voor God, één voor H. Maria, en één voor een arme.
Categorie: Geschiedenis/folklore – History/folklore
Hulst – Ilex aquifolium
Lees verder “Hulst – Ilex aquifolium”
Hoe Brave Hendrik aan zijn naam kwam…
Onlangs las ik ergens een stukje over Brave Hendrik, Chenopodium bonus-henricus, waar men de naam als een cynische verwijzing naar de helemaal-niet-zo-brave Hendrik VIII zag. Inderdaad heet de plant in het Engels ‘Good King Henry’, maar met Hendrik VIII is er geen onmiddelijk verband.
Duizendblad in de Kruidwis
Duizendblad is ook van oudsher één van de beschermende kruiden die gebruikt werden voor het samenstellen van de bloementuilen die in heel wat streken in Europa in augustus geplukt werden.
In oorsprong was het wellicht een tuil die geplukt werd in de periode van de eerste graanoogst, die gewoonlijk begin augustus valt. De tuil werd op de eerste schoof gebonden, en moest de familie in het komende jaar beschermen. Waarschijnlijk is het een gebruik dat al in voorschristelijke tijden bestond, maar gekerstend werd tot ‘Hemelvaartstuilen’, die je terugvindt in streken in Oostenrijk, Duitsland, Zwitserland… en die we in Limburg (en wellicht elders in Nederland en België?) als kruidwis, kruidwesch, kroetwusch…
Duizendblad in de folklore
Niet alleen in de oudheid was het duizendblad een belangrijk kruid, ook in de middeleeuwen werd het veelvuldig gebruikt. Zoals je wel kan verwachten, kreeg een medicinaal zo werkzaam kruid ook al snel magische eigenschappen toebedeeld.
Duizendblad was een beschermend kruid. Wanneer je een bundeltje van netels en duizendblad in je hand houdt, moest je niets – spoken noch mensen – nog duchten. Ook het vee was beschermd als je een bosje duizendblad in de stal hing. En om te vermijden dat kwaadwillend volk of boze geesten je huis binnenkwam, moest je vooral wat van het kruid onder je drempel begraven.
In Engeland had het kruid ook een duidelijke rol in liefdesrituelen.
Lees verder “Duizendblad in de folklore”
Duizendblad in de oudheid.
Duizendblad is wellicht één van de geneeskruiden met de langste geschiedenis van menselijk gebruik op het Euraziatische continent.
Een vijftigtal jaren geleden vond een team van archeologen, onder leiding van de Amerikaan Ralph Solecki, in de grotten van Shanidar in het noorden van Irak de graven van zeven volwassen Neanderthalers. In de bodemstalen die men rond de botten verzamelde, vond men grote hoeveelheden stuifmeelkorrels van in totaal 28 plantensoorten.
Lees verder “Duizendblad in de oudheid.”
Bitterzoete folklore
Heel wat boeken in mijn boekenkast vermelden een aantal folkloristische gebruiken in verband met bitterzoet, maar het is wel opvallend, dat ik voor de meeste van die gebruiken slechts één bron heb (of af en toe wordt vanuit een tweede bron naar de eerste verwezen).
Maar dat de ranken van het bitterzoet traditioneel gebruikt werden, om in augustus de kruiden van de kruidwis bijeen te binden, daar zijn de meeste bronnen het wel over eens. (Over dat gebruik vertel ik in die periode allicht nog wat meer.)
In het westen van Vlaanderen, en ook in Zeeland, werd het kruid ook wel ‘Elfrank’ of ‘Alfrank’ genoemd. Mien Verdingh (in ‘Kris kras kruid’) geeft aan dat een ‘alf’ een duivel is, maar zelf vermoed ik eerder een verband met ‘alverman’. Een alverman is een aardgeest die in heel wat Vlaamse volksverhalen figureerde, en echt niet alleen in het bekende jeugdfeuilleton van lang geleden – in elk geval in de tijd dat we thuis nog geen TV hadden.
In weerwil van Mien Verdinghs duivel, lijken er toch vooral beschermende eigenschappen aan het bitterzoet te zijn toegeschreven. Zo vertelt M.C. Blöte-Obbes, dat men bitterzoet ophing in de wiegjes van jonge kinderen, en bij de dieren in de stal, om te voorkomen dat ze betoverd werden.
Ook was het één van de vele kruiden, waarvan gezegd werd dat het in de vorm van een amulet gedragen, kon helpen om (bijvoorbeeld met Kerstmis tijdens de nachtmis) de aanwezige heksen te ontmaskeren. (Bron: Tjeu Leenen, ‘Planten met een verhaal’)
In bloei op 2 juni
Met een beetje vertraging:
- Achillea millefolium, duizendblad
- Anthemis tinctoria, gele kamille
- Alchemilla acutiloba, spitslobbige vrouwenmantel
- Alchemilla mollis, fraaie vrouwenmantel
- Alliaria petiolata, look-zonder-look
- Allium vineale, kraailook
- Aquilegia vulgaris, akelei
- Asperula taurina subsp. caucasica
- Atropa belladonna, wolfskers
In bloei op 1 mei
Het zou kunnen dat dit lijstje niet helemaal up-to-date is: zondagochtend heeft manlief mij naar Zaventem gebracht, waar ik het vliegtuig heb genomen naar Istanbul.
Vanaf gisteren tot en met zaterdag zit ik hier voor een congres, maar de voorbije dagen was ik hier lekker als toerist.
Dit lijstje is dus gebaseerd op wat er eind vorige week al bloeide, en de bloemen die in knop stonden in intussen misschien open zijn gegaan, heb ik tussen haakjes staan.
Vanaf deze maand heb ik het voorbeeld gevolgd van Yo, en de bloemen alfabetisch gerangschikt op hun botanische naam.
Lees verder “In bloei op 1 mei”
Klein kruiskruid
Over de folklore rond klein kruiskruid, en waar de naam (en de volksnamen) vandaan komen.