Citroenmelisse – Melissa officinalis

Citroenmelisse is van oorsprong een plantje uit het Middellandse-Zeegebied, en werd van daaruit over heel Europa verspreid vanuit de diverse kloostertuinen.
Karel de Grote was zodanig overtuigd van de bijzondere geneeskrachtige werking van citroenmelisse (vooral met betrekking tot nerveuze klachten), dat hij in zijn Capitularis de Villis verordende dat het plantje op al zijn landgoederen doorheen zijn rijk zou worden aangeplant.

Beschrijving

Melissa officinalis - Ctiroenmelisse. Foto: AnneTanne - Creative Commons LicenseCitroenmelisse is een in onze streken winterharde vaste plant. Het kruid, dat wortelstokken vormt, heeft de voor de lipbloemigen typische vierkante
stengel die zich vertakt en zo’n 40 tot 60cm hoog wordt. Ze heeft tegenoverstaande, ovale bladeren met een gezaagde rand, die bij kneuzing een
citroengeur verspreiden. Ook de smaak is citroenachtig, met soms (vooral als de plant in volle zon staat) een wat kamferachtige bijsmaak. De witte tot soms lichtgele bloemen staan in de bladoksels en bloeien van juni tot oktober. De plant sterft af in de winter, maar loopt in het voorjaar terug uit vanuit de
wortelstok.

Teelt en Oogst

Citroenmelisse geeft de voorkeur aan vochtige schrale grond en een relatief zonnige standplaats, hoewel ze op het heetst van de dag wel wat schaduw prefereert… Probeer zelf maar eens uit: zet een plantje op een droge, zonnige plek, en één op een vochtiger plekje met schaduw op het heetst van de dag. De eerste plant zal geelgroen blad krijgen, en een wat kamferachtige geur, de tweede staat er frisgroen bij, en ook de geur is veel frisser en ‘citroeniger’.

Hoewel de plant niet zo’n woekeraar is als bijvoorbeeld de munten, verspreid ze zich toch vrij gemakkelijk. Plant haar daarom bij voorkeur niet in de nabijheid van meer kwetsbare planten.

Men oogst het gehele bovengrondse kruid vlak voor de bloei.

Medicinaal Gebruik

Inhoudstoffen

  • Etherische olie: o.a. citral, citronellal, eugenol en geraniol
  • Looistoffen
  • Bitterstoffen
  • Flavonoïden
  • Organische zuren: Roosmarijnzuur
  • Mineralen: koper

Indicaties

Medicinaal gebruikt men het hele bovengrondse deel van het niet-bloeiende kruid.
Het kruid heeft een licht krampstillende werking, en wordt ook gebruikt om de eetlust op te wekken, het zweten te bevorderen en bij maagklachten. De etherische olie (die erg duur is, en daarom vaak vervalst wordt aangeboden) heeft anti-bacteriële en antivirale eigenschappen. Deze olie wordt verder nog gebruikt om zenuwachtigheid en slapeloosheid te verminderen, bij krampen en verslijming van de luchtwegen (ja, hoe vertaal ik eigenlijk ‘bronchiale catarre’ op een fatsoenlijke manier in het Nederlands), en ook bij maagproblemen.
Bij astma kan het kruid als adjuverende therapie nuttig zijn, omwille van de ontkrampende werking op de luchtwegen en de anti-histamine werking (bij allergisch astma). Voor deze laatste werking doet men echter best beroep op de etheische olie van citroenmelisse die echter moeilijk verkrijgbaar en zeer duur is. (Koop geen goedkope olie van citroenmelisse, je kan er zeker van zijn dat die niet echt is….)

Melisse kan heel nuttig zijn bij de behandeling van misselijkheid en andere ingewandsklachten…. Het verminderd darmkrampen, en brengt het hele spijsverteringssysteem tot rust. Het kan heel veilig gebruikt worden bij misselijkheid en braken tgv maagproblemen. Ook bij winderigheid kan melisse verlichting brengen.
Voor deze indicaties kan melisse eventueel gecombineerd worden met Hop, Kamille, Moerasspirea…

Vooral in de Duitstalige literatuur wordt Citroenmelisse aanbevolen bij menstruatieklachten (en vandaar de volksnaam ‘Frauenwohl’).
Het gebruik bij slapeloosheid en nerveuze klachten is eigenlijk het best bekend, en allicht één van de belangrijkste indicaties voor het kruid. Het kruid is het meest op zijn plaats bij die mensen, die eigenlijk altijd het goede met anderen voorhebben, en die uit hun evenwicht raken als hun binding met de mensen om hen heen, of met hun omgeving in bredere zin, verstoord raakt. (NB: volgens de oude alchemisten was koper het element dat analoog was aan de planeet Venus, en ook nu nog zien we koper opduiken in allerhande ‘verbindingen’: waterleiding, elektriciteitsdraden… en toeval of niet, maar citroenmelisse heeft een behoorlijk gehalte aan koper…)

In de hedendaagse fytotherapie is tenslotte erg veel onderzoek gebeurd naar het gebruik van citroenmelisse bij
Herpes-simplexinfecties (koortsblaasjes), en er zijn dan ook al zalven verkrijgbaar voor gebruik bij Herpes die citroenmelisse bevatten. Ook kan je
aanstippen met Melisse-tinctuur. Voor kinderen wordt soms aangeraden om een sterke citroenmelisse-aftreksel tot ijsblokjes te laten bevriezen, en hen deze te laten opzuigen, waarbij het blokje ook goed tegen het koortsblaasje wordt gewreven…

Bijwerkingen en Contra-indicaties

Citroenmelisse geeft nauwelijks bijwerkingen, en heeft ook niet de vervelende bijwerking van sommige andere kalmerende middelen dat de rijvaardigheid er negatief door beïnvloed wordt. Ook zal alcohol het kalmerende effect van het kruid niet vergroten.
De enige contraïndicatie is glaucoom, omdat het de druk in de oogbol verder verhoogd (Glaucoom is een oogaandoening die dus met name gekenmerkt wordt door een te hoge druk binnen in de oogbol).
Melissa officinalis - Ctiroenmelisse. Foto: AnneTanne - Creative Commons License

Naamgeving

‘Melissa’ heeft zijn wortels in het Grieks voor ‘bij’, en citroenmelisse is inderdaad een echte bijenplant.

Volksnamen

Nederlands: Bijenkruid, citroenkruid
Engels: Sweet Balm, Cure-all
Duits: Frauenwohl, Herztrost, Bienenkraut, Zitronemelisse, Zitronenkraut
Frans: mélisse citronnelle, citronnelle, citronne, herbe au citron, mélisse des boutiques, piment des abeilles, piment des ruches, Céline, ponchirade, thé de France

Geschiedenis en Folklore

Citroenmelisse is van oorsprong een plantje uit het Middellandse-Zeegebied, en werd van daaruit over heel Europa verspreid vanuit de diverse kloostertuinen.
Karel de Grote was zodanig overtuigd van de bijzondere geneeskrachtige werking van citroenmelisse (vooral met betrekking tot nerveuze klachten), dat hij het (samen met een heleboel andere planten) liet opnemen in de plantenlijst van zijn Capitularis de Villis.
De citroenmelisse was een van de 16 toverkruiden van Albertus Magnus (Albertus, graaf van Bolstadt, 1193-1280). Albertus Magnus was dominicaan, later bisschop van Regensburg, daarna lector te Keulen en raadgever van aartshertog Konrad von Hochsteden. Zijn kennis, niet alleen van de natuur, maar ook op breder wetenschappelijk vlak, was zo groot, dat velen hem een tovenaar noemden. Ondanks die ‘verdachtmaking’ werd hij in 1562 zalig verklaard. Er waren over hem ondertussen wel heel wat sagen in omloop geraakt: zo zouden zestien planten hem met hun bovennatuurlijke krachten geholpen hebben. Het boekje “Liber aggregationis”, met een Nederlandse vertaling “Dat Boeck der Secreten Alberti Magni” is volgens sommigen door hem geschreven, en daarin worden die 16 planten opgesomd.

De Karmelietenmonniken vervaardigen sedert de vroege 17de eeuw hun ‘Melissengeest’, een alcoholische drankje op basis van vooral Melisse,
dat als een middel tegen alle kwalen gebruikt werd.

Cagliostro, een occultist uit de 18de eeuw, gebruikte citroenmelisse samen met wijnruit, salie, valeriaan en ijzerhard in een ‘verjongingskuur’, eigenlijk een uitgebreide reinigingskuur.

De citroenmelisse werd in het bijgeloof als een toverkruid beschouwd, waar men erg veel mee kon doen, het was een echte heksenplant. Er werd onder andere gezegd dat als men de citroenmelisse samen met het sap van een eenjarige cipres in soep of pap werpt, die vol wormen zal lijken te zitten. Wie de plant bij zich draagt is wordt door iedereen geliefd. Als men het kruid om de hals van een os bindt, is die verplicht de persoon te volgen die hem dat heeft aangebonden. Als men tenslotte drie delen melissesap vermengt met één deel zweet van een roodharige, en in dat mengsel een riem steekt, zal die riem niet dicht kunnen blijven. Imkers wreven hun bijenkorven met het kruid in om nieuwe zwermen aan te trekken en om de aanwezige te behouden.

Symbolisch gebruik

Citroenmelisse is een ‘vrouwelijke’ plant, behorend bij de planeet Venus (hoewel Culpeper het over Neptunus heeft, en ik ook een bron vond die de maan vermeldde). Op magisch vlak wordt ze gebruikt voor liefdesdranken en afrodisiaca, om de vruchtbaarheid te verhogen en als hulp bij depressieve stemmingen. Je kan het daartoe als een infusie drinken om de emotionele pijn te verminderen bij het beëindigen van een relatie (kijk hierbij maar naar de Duitse volksnaam ‘Herztrost’). De plant wordt verder nog gebruikt in rituelen om op een of ander vlak succes te bekomen.

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

17 thoughts on “Citroenmelisse – Melissa officinalis

  1. Hallo,

    ik heb meer als een jaar geleden 2 zware gebeurtenissen opeen gehad en heb heel veel stress gehad waardoor het alsmaar erger werd en ook vele stressklachten heb gekregen. nu meer als een jaar later gaat het beter en beter maar heb wel nog veel stress natrillingen. dat je gewoon gestrest bent als ge thuis zit enzo zonder reden. nu heb ik citroenmelisse gekocht en heb het 4 dagen geleden beginnen nemen. maar toen ik het nam 2 dagen later werd ik ziekerig en heb precies toen ook meer krampen. maar kan natuurlijk ook zijn dat ik de krampen voel doordat ik ziek ben. want dat heb ik meestal dan. maar het zal toch niet door de citroenmelisse komen dat ik ziek word en krampen krijg enz?? dat zou maar raar zijn maar wou het toch maar eens vragen. ik slik 2 capsulekes vitotaal per dag. ben wel meer ontspannen. mss zuivert het kruid me en word ik daarom eerst ziek?? heb wel geen koorts maar wel grieperig. het kan ook toeval zijn dat ik juist 2 dagen na die citroenmeliise dat ik ziek word. ik vraag het maar omdat ik gelezen heb dat sommisge mensen er allergisch op reageren maar dat is toch niet allergisch ofwel?? ik moet toch niet niezen de hele dag met rode ogen of huiduitslag ofzo.

    groetjes

  2. Ik vermoed inderdaad dat het een toevallige samenloop van omstandigheden is. Ik ga er van uit dat je net een paar dagen nadat je met de citroenmelisse begon, een verkoudheid onder de leden kreeg.
    Om uit te sluiten dat het toch met de citroenmelisse te maken heeft, zou je een ‘rechallenge’ kunnen uitvoeren: dat betekent dat je eerst en vooral stopt met de citroenmelisse. Als vervolgens het zieke gevoel snel verdwijnt zou dat kunnen wijzen op een verband, maar zou het ook gewoon kunnen dat de infectie die je onder de leden hebt alweer voorbij is.
    Maar vervolgens ga je een dag of tien later opnieuw starten met het kruid (‘rechallenge’, de uitdaging opnieuw aangaan.) Als je dan opnieuw na twee dagen dat zieke gevoel krijgt, dan kan er een verband zijn…

  3. ah ok maar i begin me echt goed te voelen met het kruid.geen ademhalingsproblemen meer doordat ik me echt rustig voel.maar kruiden mag je niet blijven nemen zeker??1 capsule per dag??want nu pak ik 1 capsule per dag en voel me er echt goed bij.of is er een goede manier van het te nemen.bijv 1 maand en dan twee pauze en dan weer 1 maand ofzo??merci van je snel antwoord 🙂

    groetjes

  4. Over het algemeen is het inderdaad verstandig om een kruid nooit langdurig te gebruiken.
    Ik begrijp bovendien dat je de citroenmelisse niet onder de vorm van thee gebruikt, maar als capsules. Omdat die wellicht wat hoger gedoseerd zijn dan wat je ovv een aftreksel zou binnen krijgen, lijkt het mij verstandig om na een maand even te stoppen…
    Maar in principe is citroenmelisse een uiterst mild kruid, met zo goed als geen bijwerkingen, en als ‘bakje troost’ zou je het rustig langere tijd dagelijks mogen gebruiken.

  5. ok bedankt van je antwoord.Ik pak ook maar 1 capsule per dag hoor maar ik was heel de week rustig en vandaag sta ik op en ben weer in ene keer wat meer gespannen dan neem ik er 2 op zo een dag.Maar het was mss beter van mij om eerst te beginnen met 3 capsules,dan afbouwen naar twee en dan langere tijd ene per dag om zo de resterende stress die nog in mijn lichaam vastzit na mijn gebeurtenissen eruit te drijven??? want je mag er 6 pakken op een dag.maar zoveel pak ik er niet.ik ben nog aant zoeken naar mijn oplossingen maar ben goed op weg.mag ook wel want is al een jaar bezig maar heeft tijd nodig vooralleer uw lichaam terug in orde is na maandenlang continu onder stress te staan.want mijn cortisol is wel een half jaar veel te hoog geweest.het zijn levenslessen en nu weet je dit voor moest er nog zoiets gebeuren het niet meer zover te laten gaan .

    groetjes

  6. ah ik heb nog een vraag en dit is de laatste,kan het zijn dat als ik 1 capsule neem dat ik dan rustiger ben dan dat als ik er er eens twee neem op een dag??is hier een verklaring voor of beeld ik me dit maar in.of is het omdat als ik twee neem dat die dan meer de stress uit men lichaam haalt en daarom eerst het vergergeren en dan beter worden.of is het zowieso beter om altijd een te pakken om uw lichaam niet aan meer te laten wennen.
    of is het beter om eerst 3 capsules te pakken,dan na een tijd twee en dan langere periode een en dan stoppen??
    of eerst een ,dan twee en dan juist drie??
    of altijd gewoon een??
    srry van dees vraag maar wil het goed doen zodat ik goed kan genezen.

    groetjes

  7. Het is erg moeilijk om dit soort vragen van op afstand te beoordelen.
    Bovendien is het medicinale gebruik van kruiden niet iets waar ik dagdagelijks mee bezig ben. Ik denk dat je daarom met dit soort vragen het best terecht kan bij iemand die écht terzake kundig is….
    Het spijt me, maar ik zou het niet echt verantwoord vinden als ik persoonlijke adviezen ging geven aan iemand die ik tenslotte helemaal niet ken.

  8. Beste,

    Zeer mooie website is dit. Wij hebben in de tuin een prachtige cintroenmelisse staan maar hij wordt wel erg groot. Ik wil hem dus graag wat kortwieken maar wil de blaadjes niet zomaar weggooien. Hoe maak je dus die thee en olie?
    Alvast bedankt!
    Hannelore

  9. Beste,
    Ik vind heel veel nuttige info op deze site. Misschien kan u me helpen met volgend vraagje: heeft u enige ervaring van citroenmelisse in combinatie met redomex? Of heeft u misschien een tip voor mij waar ik mijn vragen kan stellen ivm medicatie in combinatie met kruiden?
    Dank alvast!

    1. Er is nog niet heel veel bekend over interacties tussen kruiden en geneesmiddelen. Op deze pagina heb ik wat algemene regels uitgeschreven.

      Drugdigest, de site waar ik op die pagina naar link, blijkt niet meer op dat adres, en de nieuwe site blijkt de toenmalige data-base niet meer te bevatten.

      Wat amitryptiline (Redomex®) en citroenmelisse betreft… Op deze pagina kan je lezen dat er nog geen onderzoek is gebeurd naar deze combinatie, en hier vind je wel een aantal interacties van amitryptiline met andere producten terug, of van Melissa officinalis met een aantal producten, maar niet van interacties tussen deze twee.

  10. Beste,

    Ik neem citroenmelisse voor een burn-out maar bij het lezen van de bijwerkingen en contra-indicaties heb ik toch wel een vraag over glaucoom.
    Daar ben ik niet echt gerust in.
    mijn vraag is of je echt meer kans hebt op glaucoom bij gebruik van citroenmelisse en of dat na later toe ook invloed kan hebben voor glaucoom.

    vriendelijke groeten elke

  11. Citroenmelisse kan ik iedereen aanbevelen. Iedere dag drink ik drie bekers citroenmelisse thee en dat doe ik al 7 jaar. In die zeven jaar heb ik geen nachtmerries, geen stress en geen depressies meer gehad. Ik voel me een heel stuk vrolijker en gelukkiger. Natuurlijk heb ik nu ook wel eens tegenslagen maar daar kan ik veel makkelijker mee om gaan.

    1. Dat zou ik gewoon proberen. Appelazijn schijnt ook zeer geschikt te zijn om wratten mee weg te krijgen. Een aantal nachten een watje gedrenkt in Appelazijn op de wrat plakken met een pleister. Een week zou voldoende moeten zijn. Maar eerlijk gezegd heb ik deze kennis nog nooit zelf toegepast.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.