Wild kattenkruid – Nepeta cataria

Kattenkruid heeft zijn naam niet gestolen… Net zoals valeriaanwortel bevat het actinidine, een stof die op heel wat katten een ongelooflijke aantrekkingskracht uitoefend. Maar ook voor mensen is de geur erg aangenaam, en alleen al om die reden is het meer dan welkom in mijn tuin…

In de siertuin vind je het wilde kattenkruid zelden terug, al denken veel mensen dat hun Nepeta faassenii het echte kattenkruid is…

Beschrijving

Nepeta cataria - Kattenkruid. In 'Deutschlands Flora in Abbildungen', 1796, Sturm. Public DomainNepeta cataria, wild Kattenkruid, is een in onze streken winterharde vaste plant uit de familie van de lipbloemigen (labiatae). De volgroeide plant is 30
tot 100 cm hoog, en heeft opgaande vertakte stengels, die op doorsnede vierkant zijn, zoals typisch is voor de lipbloemigen. De bladeren zijn kruiswijs
ingeplant, zijn speervormig en hebben een gekartelde rand. De onderzijde van het blad is witviltig.
De typische ‘lipbloem’ is wit met paarse vlekjes en de bloemen staan in boven elkaar liggen kransen die een aar vormen.

Het Kattenkruid komt in grote delen van Europa en Azië voor; je treft het aan in de berm en onder hagen, vooral op kalkhoudende grond.

Meerdere soorten uit het geslacht Nepeta worden ‘kattenkruid’ genoemd, en verschillende daarvan vind je in de siertuin terug. Het is echter alleen
het Wilde Kattenkruid, Nepeta cataria, dat culinair en medicinaal echt waardevol is.

Enkele tuinvormen:

Nepeta racemosa (mussinii)
Winterharde vaste plant. Hoogte en omvang 50cm. Bloeit van juni tot september met aren van kransen blauw-paarse
bloemen. Smal, aangenaam geurend, viltig blad. Mooie borderplant, die wollig over de randen heen kan hangen en zo een informele sfeer creëert.
Nepeta camphorata
Winterharde vaste plant, tot 60-75 cm hoog. De kleine, witte bloeiwijze is eerder onopvallen, maar het smalle, zilverachtige blad geurt erg sterk. Heeft een voorkeur voor een droge, zonnige standplaats.
Nepeta x faassenii
Wellicht het Kattenkruid dat het meest te koop wordt aangeboden, eveneens een winterharde vaste plant, die tot een halve meter hoog wordt.
Ze bloeit vanaf het late voorjaar tot in de nazomer met lavendelkleurige bloempjes. Het blad is kleiner dan dat van de Nepeta cataria.

Teelt en Oogst

Je kan Nepeta cataria vermeerderen uit zaad. Zaai in de lente of de nazomer, in kweekbakjes of dadelijk in volle grond.
Het duurt 10 dagen tot drie weken voor het zeer fijne zaad kiemt. Plant de zaailingen uit op 30 cm onderlinge afstand.

Ook stekken is mogelijk, met kruidachtige stek van niet bloeiende stengels vanaf het late voorjaar tot in de zomer. Grote planten kunnen in de lente worden gescheurd. Bij pas-gescheurde planten is de geur heel sterk, en katten komen er dan ook van ver op af. Zorg dus dat je deze planten in het begin heel goed beschermd. Gezaaide planten blijken minder bij katten in trek… Een Engels rijmpje zegt hierover:

Set it, you won’t get is
Sow it, they won’t know it!

Wild Kattenkruid - Nepeta cataria. Foto: Brent Miller © 2002Kattenkruid is zo aromatisch dat schadelijke insecten er niet aan beginnen. De plant houdt echter niet van ‘natte voeten’ en een standplaats in slecht
doorlatende grond kan leiden tot wortelrot.

Als standplaats kies je voor een plekje in de volle zon en in een kalkrijke bodem die relatief droog is, zoals een zonnige zuidmuur.

Je kan vlak voor, of bij het begin van de bloei het bovengronds kruid oogsten en drogen.

(Terug naar boven)

Medicinaal Gebruik

Inhoudstoffen

  • Etherische olie (met carvacrol, nepetol, thymol, meerdere nepetalactonen, citronella,geraniol)
  • Actinidine, een irisoïde alkaloïde dat ook voorkomt in Valeriaan en in de Actinidia soorten (bv kiwi en straalstempel)
  • Tanninen

Eigenschappen

Bitter, adstringerend, verkoelend, koortsverlagend, transpiratiebevorderend, ontkrampend en kalmerend.

Gebruik

Als medicinaal kruid geniet kattenkruid tegenwoordig veel minder bekendheid dan vroeger, hoewel het een zeer dankbaar kruid is dat, omwille van de aangename smaak en de afwezigheid van nevenwerkingen, erg geschikt is voor kinderen.

Een eerste groep van indicaties waarvoor Kattenkruid veel wordt toegepast zijn infectieziekten met lichte tot matige koorts, zoals verkoudheden en griepachtige beelden. Het zijn hier vooral de transpiratiebevorderende en de koortswerende eigenschappen van het kruid waar beroep op wordt gedaan. Bij jonge, koortsige kinderen komt het vooral van pas als de koorts gepaard gaat met rusteloosheid.

Vervolgens kan het gebruikt worden bij allerhande klachten van het spijsverteringsstelsel, vooral een bemoeilijkte spijsvertering of spanningsklachten, dus onder andere indigestie, brandend maagzuur, winderighed, maar ook krampjes bij jonge kinderen.

(Terug naar boven)

Naamgeving

De preciese etiologie van de geslachtsnaam ‘Nepeta’ is niet met absolute zekerheid bekend, maar velen geven als verklaring dat die ontleend is aan de
Italiaanse stad Nepi -in de Romeinse tijd Nepete- waar destijds een bepaald soort kattenkruid rijkelijk groeide.
‘Cataria’ verwijst inderdaad naar het feit dat katten gek zijn op dit kruid. Want hoewel ‘Felix’ inderdaad de algemene benaming is voor ‘kat’ in het Latijn, is ‘cattus’ de geslachtsnaam voor de gedomesticeerde kat. Ook de meeste benamingen in andere talen verwijzen naar katten, of naar ‘Nepeta’.
Slechts enkele benamingen wijken van deze regel af: Het Nederlands ‘Mastikkruid’ en het Engelse ‘Field Balm’ lijken te verwijzen naar de geurige eigenschappen van het kruid.

Volksnamen

Kattenkruid - Nepeta cataria, bloem. Foto: Paul Busselen ©Nederlands: Nippe, Nipte, Neppe, Mastikkruid, Cattemunte, Katte-cruydt (Dodoens)
Engels: Catnip, Cat, Catmint, Cat mint, Catnep herb, Catnep, Catnup, Cat’s Wort, Catwort, Catswort, Field Balm, Nepeta, Nip, Nep, Cataria, Cat’s-play, Cat’s Wort, Garden Nep, Herba Cataria, Herba Catti, Nebada, Nep-in-a-hedge
Duits: Katzenminze, Katzenkraut, Echte Katzenminze, Gewöhnliche Katzenminze, Silberminze
Frans: Herbe de Cataire, Herbe aux Chats, Herbe à chat, Cataire, Cataire commune, Chataire, Menthe des Chats, Népète cataire, Népéta chataire, Menthe de chat, Népéta des chats.

(Terug naar boven)

Geschiedenis en Folklore

Er wordt wel eens gezegd dat men van het eten van de wortel van kattenkruid erg agressief kan worden, dat zelfs de meest vreedzame persoon er ruzie door zal zoeken. Hier en daar wordt melding gemaakt van een beul die niet in staat was iemand ter dood te brengen, wanneer hij vooraf geen kattenkruid had gekauwd.
Dit wordt echter weer tegengesproken door andere bronnen, die zeggen dat het kruid gebruikt werd bij de behandeling van slapeloosheid. Wellicht is het verhaaltje van het agressief worden ontstaan vanuit de observatie dat katten rustig worden door bepaalde stoffen waar de mens eerder actief van wordt (met name amfetamines)…

Enkele bronnen, die zich waarschijnlijk weer op dezelfde primaire bron baseren, hebben het erover dat men in Engeland voor de introductie van thee een infusie van kattenkruid dronk. Mij lijkt het waarschijnlijker dat er daarvoor meerdere kruiden werden gebruikt.

Symbolisch gebruik

Volgens Culpeper correspondeert het Kattenkruid met Venus, en is dus een typisch vrouwelijk kruid.

Voor magie geldt ook dat er weinig originele bronnen lijken, en dat veel van de associaties die je terugvindt gebaseerd zijn op het eigen aanvoelen van de schrijver. Dit is niet negatief bedoeld…
ik denk dat het inderdaad heel belangrijk is om die associaties die een kruid bij je oproept actief te betrekken bij de wijze waarop je het kruid eventueel wil
gebruiken: Als je niet van rozen houdt, moet je dat kruid niet toevoegen aan een liefdessachet…

Voor Kattenkruid zou je als volgt te werk kunnen gaan:
Kattenkruid ga je al snel associëren met… jawel, een kat… Vandaar is het een klein stapje naar de Egyptische godinnen Bastet (met de kop van een huiskat) en Sekhmet (met een leeuwinnekop). Bastet was een zonnegodin, die de levenswarmte die de zon geeft representeert. Ze wordt bewonderd om haar scherpzinnigheid en kracht. Sekhmet representeert de agressieve kracht van de vrouw. Maar behalve de haar vernietigende kracht (die we ook kennen van de Hindoe-godin Kali), is ze ook genezer, beschermer en moeder. De meeste artsen van het oude Egypte vereerden haar om die reden.

Vanuit deze overwegingen kan je kattenkruid dan zien als een vrouwenkruid bij uitstek, dat je als vrouw gaat gebruiken om in contact te komen met de sterke kanten van je vrouwelijkheid.
Een man kan het kruid dan wellicht toepassen om in contact te komen met de vrouwelijke aspecten van zijn persoonlijkheid

(Terug naar boven)

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

18 thoughts on “Wild kattenkruid – Nepeta cataria

  1. –Waarom “Kattenkruid” en “: Kattekruid” verspreid in dit artikel?

    –In alinea: Nepeta x Faassenii ontbreekt in de laatste regel het werkwoord.

  2. @Jan van Twisk: Dankjewel voor je opmerkzaamheid.

    Het artikel over kattenkruid is geschreven toen kattenkruid nog kattekruid was, toen in de Nederlandse spelling de plantennamen waarvan het eerste deel een dierennaam met meervoud op -en was, en het tweede deel direct naar een plant verwees geen tussen-n kregen.
    Ik heb het artikel achteraf gecorrigeerd, maar blijkbaar hier en daar toch ‘kattekruid’ laten staan.

    Ik zorg in de loop van de volgende dagen voor een correctie van de fouten…

  3. Hallo,
    ik ga altijd naar smart shops om catmint te kopen maar ik begin het een beetje beu te worden om altijd naar nederland te rijden. Weet jij waar ik zaadjes of planten kan kopen zodat ik het zelf kan kweken. U kan mij bereiken op mijn e-mail adres.
    Met vriendelijke groeten, Tommy.
    Dank U bij voorbaat.

  4. 5 jaar verder zijn we nu in 2013, maar wellicht wordt dit nog gelezen.
    Zijn het de bloemetjes of de blaadjes die de aroma waar katten zo van houden veroorzaken?
    En als je er thee van wilt maken, doe je dat dan van de bloemen?
    Groetjes, Sylvia

    1. Sylvia,
      Ik weet niet of je kattenkruid in de tuin hebt, maar als je een soort/cultivar in je tuin hebt waar katten van houden, dan zal je merken dat katten die lang voor er ook maar een bloemetje te zien is ‘doodknuffelen’.
      Wat de Nepeta cataria betreft (‘Wild kattenkruid’) houden de meeste katten wel van de soort, maar niet van de cultivar N. cataria ‘Citriodora’. En wat Nepeta faassenii betreft, mijn katten zijn dol op de cultivars ‘Snow flake’ (witbloeiend) en ‘Six Hills Giant’, maar ze versmaden ‘Walker’s Low’.
      En voor thee… daarvoor kan je alle bovengrondse delen gebruiken.

    2. Top, ik ga van de week in het tuincentrum om advies vragen. Toen wij onze plantjes net in de tuin hadden gezet, werd er wel aan gesnuffeld, maar de intersse was al snel weg.
      Bedankt,
      Sylvia

  5. Pingback: Nepeta cataria
  6. Hallo,

    Zelf drink ik thee van de Nepeta x Faassenii en merk toch een duidelijk rustgevend effect. Misschien omdat ikzelf nogal dol ben op katten en er qua persoonlijkheid op lijk.
    Voor mij heeft het wel een medicinaal effect denk ik.

  7. ik kan aan de reacties niet goed aan uit is het nu katten kruid of niet op welke naam moet ik het opzoeken ik wil het gebruiken voor de katten en ook om mediciale doel einden groetjes dank u

    1. Vandaag tijdens het determineren van plantjes tegen gekomen. Dankzij dit artikel helemaal overtuigd, dit plantje komt in mijn tuin terecht.

  8. als ik verder zoek kom ik kruid tegen met blouw paarse kleur en hier zie ik wit met beetje blouw kan je mij hier uitleg overgeven namen en verschillen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.