Categorie: Natuurbeleving – Experiencing Nature

De kortste dagen – Winterzonnewende

Zonsopgang boven de Bukenberg - Foto: AnneTanne - Creative Commons LicenseJa, we zitten nu echt wel in de kortste dagen van het jaar.

Vanaf Sint-Lucia werden de avonden al niet meer korter, dagenlang ging de zon toen onder om 16:26 u.
En na 18 december kregen we er alweer langzaamaan ’s avonds een paar minuutjes bij. Vandaag gaat de zon ‘pas’ onder om 16:29 u. Drie minuten winst in de avond dus.

Op die zelfde 13de december kwam de zon al op om 8:39 u, en ze blijft voorlopig nog steeds graag lang in bed. Vandaag komt ze op om 8:46. Die 3 minuten winst aan daglicht ’s avonds wegen dus niet op tegen de 7 minuten die we sindsdien ’s morgens verloren hebben (en sinds de zogezegde kortste dag op 21 december is er nog één minuutje daglicht extra verdwenen).

Maar nu is het echt genoeg geweest! Dit jaar begint de Kersttijd, de Joeltijd wel echt op de winterzonnewende. Vanaf nu worden de dagen niet meer korter.
Morgen blijven we nog even zitten op het zelfde aantal minuutjes daglicht (zowel zonsop- als -ondergang verschuiven dan een minuutje in dezelfde richting), en vanaf woensdag gaat het dan echt de goeie kant op. De zon heeft nog steeds moeite om op te staan, en er komt zelfs nog een minuutje nacht bij ’s ochtends, maar vanaf 26 december tot nieuwjaarsdag komen we toch al op een totale winst van 4 minuten daglicht (op oudjaar gaat de zon onder op om 8:48 u, en onder om 16:35 u).

Mijn grootvader zei het vroeger al: ‘Van Kerstmis tot Nieuwjaar zal de dag een haneschreeuw gelengd zijn!”

(En natuurlijk duurt één ‘Kukelekuuuu!’ geen vier minuten… maar een haan kraait wel met een tussenpoos van een paar minuten, en daar zou het gezegde op slaan.)

Sterrennacht

starry night of Yuzhu - Foto: Livepine. Creative Commons LicenseGisteravond ging ik in het donker nog een eindje joggen. Heerlijk is dat hier op het platteland. Zolang je binnen bent, lijkt het buiten echt pikdonker, maar als je buiten eenmaal aan de duisternis gewend bent, is het op zo’n vriesnacht echt zo donker niet.
Hier op het platteland is de straatverlichting schaars, en krijgt zelfs de wassende maan alle kans om haar licht te laten zien.
En tijdens dat half uurtje dat je buiten rondloopt, en je ogen steeds meer gewend raken aan het duister, ga je steeds meer sterren zien.

Het lijkt wel of de sterren in de winter helderder schijnen. En dat is in zekere zin natuurlijk ook zo: Rond midzomer wordt het ook in onze contreien niet helemaal pikkedonker, wordt de nacht hooguit heel donkergrijs. Maar naar midwinter toe is de nacht echt nachtzwart, en het contrast met het sterrenlicht des te groter.

Oude weerspreuken beweren, dat het vooral met volle maan hard kan vriezen. Lange jaren van waarnemingen spreken dat tegen, maar het is natuurlijk wel zo, dat je de volle maan alleen maar ziet, als de nacht helder is. En een heldere nacht in de winter, is vaak een vriesnacht… En uit de waarneming dat wanneer je de volle maan ziet, het meestal vriest, volgt dan al snel de conclusie dat het vooral vriest, wanneer het volle maan is.

Maar intussen genieten we dus (met de maan in haar eerste kwartier) van een periode van ouderwets winters vriesweer, met heldere sterrennachten, en zonnige winterluchten overdag. En wat is de schemering nu mooi!

(De foto bij dit bericht is van Livepine en valt zoals de overige inhoud van AnneTannes Kruidenklets onder een Creative Commons Licentie – Let wel: de licentie voor de site in zijn geheel laat – in tegenstelling tot de licentie op deze foto – geen commercieel gebruik toe.)

Een kindvriendelijke tuin: En wat spelen we?

  1. Een kindvriendelijke tuin: mijn eigen plekje
  2. Een kindvriendelijke tuin: snoepen!
  3. Een kindvriendelijke tuin: dierenleven
  4. Een kindvriendelijke tuin: En wat spelen we?

Eigenwijze tuinier Bart publiceerde woensdag een artikel over kindvriendelijke tuinen als aanvulling op mijn reeksje. Hij schreef dat hij mijn onderverdeling zou aanhouden, en gaf daarbij blijk van helderziende capaciteiten, want één van zijn hoofdstukjes was ‘spelen’, en dat had ik als afsluiter van de reeks nog in petto.

‘De groene stad’ beschrijft in Natuurlijk spelen hoe de gemiddelde Nederlandse speelplek er uit ziet (en ik vrees dat het in Vlaanderen al niet veel beter is):

Een wipkip, een speelhut, een glijbaan, een bankje en daaromheen een hek. Ziedaar de gemiddelde Nederlandse speelplek. Keurig ingepast en afgeschermd, tot tevredenheid van ouders en omwonende. Kinderen vinden er meestal geen bal aan.

Lees verder “Een kindvriendelijke tuin: En wat spelen we?”

De Zwarte mees is er weer!

Zwarte mees, Periparus ater. Foto: Sergey Yeliseev - Creative Commons License
Zwarte mees, Periparus ater. Foto: Sergey Yeliseev - Creative Commons License

Zondagmorgen zat ik een hele tijd de vogels in de voortuin te observeren.
Na de periode van nachtvorst in oktober zijn we hier ook weer begonnen met het voeren van de vogels, en het is mooi om te zien hoe in de loop van de winter de diversiteit steeds groter wordt.

En zondag bedacht ik nog: ‘Hé, nog geen zwarte mees te zien… Die zal in het bos voorlopig nog genoeg te eten vinden’.
Maar maandag, toen ik vlak bij het raam op de computer zat te werken, was ze opeens wel daar. Ze zat in de Viburnum op een vetbol, maar liet zich door een – als altijd veel te brutale – koolmees al snel wegjagen.

Lees verder “De Zwarte mees is er weer!”

De natuur houdt haar adem in

Sedem spectabile. Foto: AnneTanne (Creative Commons Licentie)Een paar dagen geleden, in mijn bericht over de bloemen die nu bloeien in mijn tuin, schreef ik nog, dat ik het gevoel heb dat in deze tijd van het jaar de natuur haar adem inhoudt.
En toch, en toch…

Toen ik gisteren door de tuin liep, zag ik alweer verschillende signalen dat de natuur ondertussen niet stilzit, dat – vaak ongezien – alles al weer langzaamaan in gereedheid wordt gebracht voor een spetterend voorjaar.

Tussen de verdroogde stengels van het vorig groeiseizoen, komen de teergekleurde scheuten van de Hemelsleutel al boven de aarde uit.
Het Stinkend nieskruid (Helleborus foetidus) is de voorbije weken plots aan het groeien gegaan, en diep in de bladoksels kan je de bloemknoppen al vermoeden.
Bij verschillende rozelaars beginnen de botten al te schuiven, en zoals te verwachten is, heeft de Kamperfoelie al zijn eerste blaadjes. Ik zie her en der al veldkers en Barbarakruid (winterkers), van het tweede zelfs al genoeg om wat blaadjes door een schaaltje rauwkost te snipperen.

Tegelijk ziet de tuin ook weer heel erg winters uit. Prachtig soms: toen ik de tuin in liep, stonden de berken achteraan met hun witte stammen en kale takken te blinken in het licht van de laagstaande zon. Daarachter de bleekblauwe lucht. Winter, koude, en tegelijk al die belofte van nieuw leven. Dat paradoxale, dat is wat de winter voor mij aantrekkelijk maakt.

Wat bloeit er in December?

Na een paar nachten van fikse vorst is het lijstje bloeiende planten in mijn tuin ongeveer gedecimeerd.
Voor mij is dit de periode dat de natuur in mijn tuin zijn adem inhoudt… Het moment dat de skispringer, bovenop de schans, even terugwijkt, stilhoudt – om dan af te stoten, en eerst langzaam, en vervolgens sneller en sneller naar beneden te suizen, steeds meer vaart te krijgen… wat tenslotte culmineert in de ene grote majestueuze sprong die de midzomerbloei is.

Maar nu nog even niets… niets nieuws tenminste… enkel een paar dappere ‘doorbloeiers’ die zich het hele jaar door laten zien. En zo zijn er nog steeds:

  • Paarse dovenetel
  • Witte dovenetel
  • Gele kamille
  • Rucola
  • een Tuinviooltje
  • Vogelmuur
  • Viburnum bodnantense ‘Dawn’ (nee, dat is geen doorbloeier, maar een herfstbloeier, die de hele winter dapper doorgaat)
  • één rozenstruik heeft nog een paar prachtige knoppen
  • Madeliefje

De tuin houdt zijn adem even in. Nog enkele weken, en dan komt het allemaal weer stilaan op gang. Eerst de Hamamelis, wat later de Hazelaars, en dan gaan de bloeiers elkaar steeds sneller opvolgen! Ik kan nu al bijna genieten van het vooruitzicht!

Een kindvriendelijke tuin: dierenleven

  1. Een kindvriendelijke tuin: mijn eigen plekje
  2. Een kindvriendelijke tuin: snoepen!
  3. Een kindvriendelijke tuin: dierenleven
  4. Een kindvriendelijke tuin: En wat spelen we?
dierenhotel
dierenhotel

Kinderen houden van dieren.
Of toch minstens: we kunnen kinderen helpen houden van dieren.

En een kindvriendelijke tuin – en wie mijn stukjes al langer leest zal weten dat ik daarmee eigenlijk bedoel: een tuin waar kinderen graag vertoeven en die hen leert houden van de natuur – een kindvriendelijke tuin is daarom ook een diervriendelijke tuin.

Bij dieren kunnen we denken aan dieren die we zelf in de tuin brengen. In de eerste plaats denk ik dan aan kippen.
Meer dan dertig jaar geleden kwam mijn moeder thuis na weer een dag voor de kleuterklas, en vertelde hoe ontsteld ze was geweest toen één van haar kleuters, toen zij hen vertelde dat eieren afkomstig zijn van kippen, haar op de vingers had getikt met een verontwaardigd: ‘Maar juffrouw toch, dat is niet waar. Eikes, die komen van de eikesfabriek!’
Een kippenhok dus in de tuin, waardoor je kind niet alleen leert dat die eitjesfabrieken op twee poten rondlopen en hard kunnen kakelen, maar waar het ook zelf een stukje zorg kan leren dragen voor levende wezens. Er is nauwelijks een kind dat het niet leuk vind om de kippen graan te gaan voeren en te merken hoe die beesten al snel gewend zijn dat zijn of haar nadering ‘eten’ betekent.

Maar zorg ook voor een tuin die op andere manieren dieren aantrekt.
Het is elk voorjaar weer prachtig om te zien hoe zoonlief enthousiast elke kikker, elke pad die zijn weg kruist enthousiast begroet.
De foto bij dit stukje toont een ‘dierenhotel’ dat we tijdens een open-tuinendag van Velt in een tuin in Berlaar (?) zagen.

De schaal bovenop is een badje/drinkbakje voor vogels. Het plateau daar vlak onder kan in de winter dienst doen als voederplank.
Insecten vinden slaap- en nestelgelegenheid in de holle stengels verder naar beneden, en helemaal onderaan vinden kleine zoogdieren en amfibieën een schuilplaats tussen die kieren van de stenen.
Je zou zelfs een egelbunker aan het bouwsel kunnen toevoegen. (Kijk trouwens even op de duizendblad-blog voor een leuke egelfoto van een egel die nog veel te laat op pad is…)

Een trucje om je kind ertoe over te halen om in de herfst de bladeren op een hoop te vegen, kan allicht er in bestaan, dat je voorstelt om een egelhotel te maken. Egels houden er immers van, onder een hoop dode bladeren hun winternest te maken.

En hoe doen jullie dat? Je tuin aantrekkelijk maken voor kinderen èn dieren?

Reizigers en Cosmopolieten V: De Teunisbloem (a)

Oenothera biennis - Teunisbloem.  Foto: David Edwards - Creative Commons LicenseIk kan me voorstellen dat mijn voorgaande stukjes over reizigers en cosmopolieten de indruk hebben gegeven dat al die zwervers aan het eind van het verhaal niet meer zijn dan lastige rakkers.

Toch zijn er zeker wereldreizigers die niet op zo’n algemene afkeuring moeten rekenen, en toen ik vorige week het stukje van Kruidje over de Teunisbloem las, bedacht ik dat die plant inderdaad ook een reiziger was die een plekje verdient in deze reeks. Al vlug merkte ik, dat ik zoveel te vertellen had, dat mijn berichtje erg lang zou worden. De informatie over het gebruik van de plant (heden en verleden) bewaar ik daarom voor een volgende keer.

De Nachtkaars

Als je een Teunisbloem in je tuin hebt, zou je er eens een keer op een zachte zomeravond voor moeten gaan zitten.
Lees verder “Reizigers en Cosmopolieten V: De Teunisbloem (a)”

Herfstmijmering

Eonymus europaeus, bessen. Foto: AnneTanne. Creative Commons licenceBegin van de herfstvakantie, en ja, ook ik heb ben vrij (twee weken zelfs, dankzij een grote hoeveelheid overuren die dringend op moet).

Gisteren reed ik dan ook voor het laatst voor de schemering echt inviel naar huis. Ondanks het donkere weer was het genieten… Die rit door de Kempische bossen in dat herfstige uur tussen dag en avond… Een gelegenheid om het werk helemaal los te laten, en tegelijk te genieten van de kleuren van de bossen in het herfstlicht. Lees verder “Herfstmijmering”