AnneTannes Tuin

Het traditionele gebruik van Stevia

In Paraguay wordt Stevia al sinds onheuglijke tijden gebruikt als zoetstof. Vooral aan de bittere Maté (Ilex paraguariensis) werden de blaadjes toegevoegd.

Naast het gebruik als zoetmiddel, werden nog andere effecten aan het kruid toegeschreven. Het zou de alertheid verhogen en vermoeidheid verdrijven (al vraag ik me af of dit niet eerder een gevolg is van de frequente combinatie met de caffeïne bevattende maté.) Er wordt gezegd dat het de spijsvertering stimuleert, de bloedsuikerspiegel reguleert, lever, milt en pancreas ondersteunt. Het helpt om een gevoel van lichamelijk welbevinden te ervaren, en werd tenslotte uitwendig toegepast bij kneuzingen.

Het wetenschappelijk onderzoek van Stevia

De veiligheid van Stevia

Zoals ik in mijn inleiding tot deze reeks al aangaf, was ik echt niet van plan om enkel mee te gaan in juichende berichten over Stevia, maar wilde ik weten of er wel degelijk enig betrouwbaar onderzoek was geweest naar de veiligheid van de plant.
Het is immers gemakkelijk om te zeggen dat stof A veel veiliger is dan stof B, wanneer je stof B getest heb aan een dosering die de courante dagdosis vele malen overschrijdt, en stof A nooit van dichterbij is bekeken.

Carcinogene eigenschappen

In de eerste plaats wilde ik weten of Stevia wellicht kankerverwekkend was.
Mijn daaropvolgende zoektocht leverde een paar resultaten op, die op het eerste gezicht verontrustend waren. In 1985 al, werd er immers een studie gepubliceerd waaruit naar voor kwam dat Stevioside op zich helemaal niet kankerverwekkend was, maar dat Steviol (een spijsverteringsproduct van Stevioside) dat mogelijk wel kon zijn (het veroorzaakte namelijk mutaties bij bepaalde bacteriestammen). Maar om echt bewijskracht te hebben, moeten de resultaten van een studie dezelfde zijn bij herhaling van dezelfde experimenten. Verschillende onderzoekers hebben daarom het oorspronkelijke experiment overgedaan, maar vonden geen toename van de mutaties bij de bacteriën onder invloed van Steviol. Meer nog: er bleken wat fouten in het oorspronkelijk onderzoeksopzet en in de berekeningen, en narekening gaf aan dat de conclusie van de eerste auteurs foutief was.

Toch is er uiteindelijk ̩̩n bacteriestam Рeen stam die bekend staat om zijn hoge gevoeligheid Рdie inderdaad mutaties gaat vertonen als hij wordt blootgesteld aan een chemische afgeleide van Stevioside. De toegenomen mutatiegraad wordt echter als verwaarloosbaar beschouwd, en bovendien traden de mutaties op onder invloed van scheikundig veranderde Stevioside, en heeft men die veranderde vorm nooit kunnen aantonen in het bloed van mensen of proefdieren. Met andere woorden: de spijsvertering is waarschijnlijk niet in staat stevioside om te zetten naar die (mogelijks) kankerverwekkende vorm.

Maar naast studies op bacteriën zijn er al heel wat studies gebeurd naar het (kankerverwekkende) effect van Stevia op levende dieren.

In 1999 kwam het JECFA (Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives) dan ook al tot de conclusie dat Stevioside geen enkele kankerverwekkende activiteit vertoont.

In Zuid-Amerika en in Japan bestaat intussen al een min of meer lange traditie van het gebruik van Stevia. In deze landen is nog nooit een verband gerapporteerd tussen een verhoogd gebruik van stevia en een toename van kankergevallen.

Acute en chronische toxiciteit

Naast eventuele kankerverwekkende eigenschappen is het natuurlijk ook belangrijk na te gaan of een stof ook anderszins giftig is. Een eerste stap hiertoe, is het bepalen van de LD50 (Letale Dosis voor 50%, dit wil zeggen de dosis waarbij 50% van de proefdieren overlijdt. Men heeft hierbij een LD50 kunnen bepalen van 8.2g/kg gezuiverd stevioside bij ratten. Omgerekend naar de mens zou dit volgende hoeveelheid betekenen:
Een persoon van 70 kg zou per dag ruim een halve kilo gezuiverd stevioside moeten binnenkrijgen, wat overeenkomt met een zoetkracht van 150 kilo suiker…

Op basis van onderzoeken naar de chronische toxiciteit van Stevia vond men geen enkel effect (bij ratten) op de groei en de voortplanting bij een langdurige dagelijkse dosering tot 2.5g/kg lichaamsgewicht (voor iemand van 70 kg: een zoetkracht overeenkomstig met 52.5 kg suiker).

Effecten op de vruchtbaarheid

Een laatste belangrijk punt is het effect van Stevia op de voortplanting. Er waren immers de geruchten dat Stevia impotentie of verminderde vruchtbaarheid zou veroorzaken?

Ook op dit punt liggen er een heel aantal studies voor. Studies die uitgaan van ‘realistische’ hoeveelheden stevia/stevioside, kunnen geen enkel effect aantonen op de vruchtbaarheid. Wanneer de gebruikte dosering onnatuurlijk hoog worden (het equivalent van 40 kilo verse steviablaadjes per dag voor een persoon van 70 kilo), dan ziet men wel het optreden van congenitale problemen bij ratjes. Hier geldt echter natuurlijk ook het oude adagium van Paracelsus: ‘Sola dosis facit venenum’ (het is de dosis die bepaalt, of iets giftig is), en uiteindelijk wordt zelfs water op een bepaald ogenblik giftig.

Conclusie

Ik geef het dus heel ruiterlijk toe: stiekem had ik inderdaad toch wat twijfels bij de veiligheid van Stevia. Dat wil zeggen: ik kon er inkomen dat er weinig bekend was over eventuele toxische effecten van Stevia, maar ik betwijfelde, of het kruid wel voldoende en in voldoende hoge dosering was onderzocht om tot betrouwbare conclusies te komen.

Na bestudering van heel wat artikelen durf ik nu ook toegeven dat ik overtuigd ben dat normaal gebruik van Stevia geen enkel risico inhoud.

In haar artikel ‘Stevia, the bittersweet story’ geeft Stephanie Rose Bird nog een aantal richtlijnen voor een veilig gebruik van Stevia:

• Lees het etiket op de verpakking zorgvuldig. Als er aan het product additieven zijn toegevoegd, zorg dan dat je daar minimaal van op de hoogte bent. Sommige Stevia producenten vullen de stevioside aan met andere zoetmiddelen, soms ook met suiker. Soms worden vezels toegevoegd, waardoor een onverwacht laxerend effect kan volgen.
• Koop je Stevia/stevioside van betrouwbare producenten. Soms kan de prijs hierbij een richtlijn zijn. (op dit vlak heb ik helaas geen suggesties).
• Als je erg gemakkelijk allergisch reageert is het belangrijk om nieuwe stoffen slechts langzaam en gradueel aan je dieet toe te voegen, óók als het om natuurlijke stoffen gaat. Let vervolgens goed op eventuele allergische symptomen.

In verband met het eerste punt wil ik nog het volgende toevoegen: Hilde Degraen, die mij voor deze artikelenreeks een aantal foto’s ter beschikking stelde, vertelde me het volgende:
Zij gebruikt zelf regelmatig Stevia, maar heeft al gemerkt dat ze erg gevoelig reageert op Stevia-preparaten uit de handel. Met stevia die ze zelf droogt en verpulvert heeft ze geen problemen, maar ze wordt ziek na gebruik van het witte poeder in de handel. Zijzelf beschrijft dit als ‘gebleekte’ Stevia, ik vermoed eerder dat het om geëxtraheerd stevioside gaat. In elk geval, waarschijnlijk zijn het precies die bleekmiddelen of extraherende stoffen waarvan residues achterblijven, en die bij sommige mensen overgevoeligheidsreacties oproepen.
Bronnen:
The Bittersweet Story of the Stevia Herb
Over de veiligheid van Stevia en stevioside
Stevia: The Bittersweet Story

Volgende week: Eigenschappen en indicaties voor Stevia

De foto bij dit artikel valt niet – zoals de rest van de inhoud van dit blog – onder een Creative Commons Licentie. Het copyright voor deze foto berust bij Hilde Degraen