AnneTannes Tuin

In een mail wees iemand mij er op dat de mariadistel, zoals ik een paar dagen geleden al schreef, inderdaad een éénjarige plant is, maar dat ze zich ook kan gedragen als een tweejarige. Overschot van gelijk natuurlijk, net zoals met haar vermoeden dat – omdat mijn zaad zo laat ontkiemt is – de kans groot is dat ze deze zomer toch niet bloeit….

De plant is dus geen echte tweejarige, geen plant die in haar eerste zomer enkel een wortelroset vormt, en intussen een flinke voedselvoorraad in haar wortel vastlegt, om dan na de winter met volle geweld omhoog te schieten… Nee, het is wat ik een pseudo-tweejarige zou noemen: een winterharde eenjarige, die als ze er niet in slaagt om haar taak te volbrengen (dwz voor zaad te zorgen) voor de winter, gewoon in leven blijft, en na de winter bloemknoppen vormt. Vaak zal de plant tegen de winter al wel opgaande stengels aan het vormen zijn…

Toen ik voor het eerst op het internet actief met kruiden was, was ik heel verbaasd toen ik op een Engels forum de loftrompet hoorde steken over de ‘Milkthistle’… Even in verwarring gebracht dacht ik dat het ging om de ‘Melkdistel’ (Sonchus sp.), maar al snel realiseerde ik me dat je heel erg moet opletten met het letterlijk vertalen van plantennamen, zelfs als ze zo vanzelfsprekend lijken op onze eigen Nederlandse benaming… De Milkthistle heeft inderdaad niets met de melkdistel, maar alles met de mariadistel te maken. ‘Milk’ en ‘Maria’ worden steeds verklaard door te verwijzen naar de witte streepachtige vlekken op de plant, die volgens de legende zouden ontstaan zijn doordat de H. Maria moedermelk morste op de plant. En ook het ‘Marianum’ zou in die richting wijzen. Nu las ik zeer onlangs een artikel van iemand die dat in twijfel trok. Hij gaf aan dat in de meeste planten een verbuiging van ‘marianus’ niet wijst op ‘van maria’, maar ‘uit Maryland’, en dat het trouwens gek is te veronderstellen dat ‘van maria’ zou vervormd worden tot ‘marianum’ in plaats van het simpelweg bij ‘mariae’ te houden.
Ik waag het toch om het hiermee oneens te zijn… In de eerste plaats omdat de plant oorspronkelijk uit het middellandse zeegebied afkomstig is, en zeker geen Noord-Amerikaanse plant is, maar in de tweede plaats omdat er wel degelijk een Latijns adjectief ‘marianus’ bestaat, dat vertaald kan worden als ‘mariaal’, een adjectief dat je in elk geval in katholiek vlaanderen wel eens hoort gebruiken… ‘Mariale feesten’ bijvoorbeeld.
De genoemde auteur ging zelfs nog verder, door te opperen dat het verband tussen marianum en Maryland wel vergezocht was, maar dat marianum best een verbastering kon zijn verwijzend naar de Sierra Morena in Spanje. Hij werd prompt teruggefloten door een Spanjaard die die verklaring veel te vergezocht vond, niet in het laatst omdat ‘morena’ hier ‘moors, zwart’ betekent….

Laat ons het dus simpel houden… in elke (nu ja, bijna elke?) taal verwijst de naam van de plant naar een verband tussen de witte vlekken en de moedermelk van de heilige maagd….

Even kijken… Silybum… Dat is één van de vele ‘prikkende’ geslachten in de familie van de composieten (asteraceae), die we in het Nederlands gemakshalve allemaal ‘distel’ noemen. Al in de klassieke oudheid had Plinius het over een plant ‘Sillybus’, een distelachtige plant met eetbare scheuten. Of het toen ook al over de mariadistel ging, is niet helemaal duidelijk. Het Latijn van Plinius greep hier terug op het Griekse Sillybon, maar het is onbekend wat daarvan de wortel is…. Men houdt het er daarom maar op dat het teruggrijpt naar een op heden onbekend woord van Mediterrane oorsprong….