Warrelknoest – Burr, burl

Warrelknoest op ruwe berk - Burr (Burl) on silver Birch
Warrelknoest op ruwe berk - Burr (Burl) on silver Birch

(to english text)

In het strookje berkenaanplant achter in onze tuin staat één boompje dat me al meteen opviel toen we ons huis 15 jaar geleden kochten.
Het is een schriel ding, veel dunner dan de andere – even oude – bomen, en op een hoogte van zowat 3 meter zit er een kolossale vergroeiing op de stam. Dat stammetje heeft een doorsnede van nog geen 10 cm, maar die dikke puist kan je met beide armen amper omvatten, heeft een doorsnede van wel 40 cm.

Ik heb me lang afgevraagd wat dit was? een soort heksenbezem (infectie met de schimmel Taphrina betulina) die geen bezem was?
En het lijkt inderdaad in zoverre op een heksenbezem, dat het ook een hele mooie en beeldende naam heeft: dit is een warrelknoest… (Tja, in het Engels kan ik die vergelijking niet maken, daar heet dit gezwel doodsimpel ‘burr’.)

Hoe een warrelknoest ontstaat? Door een woekerreactie van slapende knoppen in de stam van een boom (vaak van berken), die het gevolg is van één of andere vorm van stress. Dat kan zowel een bacteriele infectie zijn, als mechanische stress.
Bij meubelmakers was het hout van zo’n warrelknoest erg geliefd, omdat het door het hele ingewikkelde patroon erg geschikt was voor inlegwerk, voor fineer…, en er worden ook mooie voorwerpen van gemaakt. (Het zo bekende ‘wortelhout’ is eigenlijk hout uit een warrelknoest, die weliswaar soms ook ter hoogte van de wortels van een boom kan voorkomen.)
Er is dan ook al wel onderzoek gebeurd naar de preciese mechanismes van het ontstaan van warrelknoesten, omdat kennis daarvan de commerciële productie van wortelhout zou vergemakkelijken.

Nee, ons berkje blijft lekker verdergroeien, al is het in een trager tempo dan de andere bomen. Maar als het ooit zou doodgaan, dan zal die warrelknoest alvast niet in onze kachel verdwijnen.

Warrelknoest op ruwe berk - Burr (burl) on silver Birch
Warrelknoest op ruwe berk - Burr (burl) on silver Birch

A Burr on a Birch

It’s a shame you don’t read Dutch, since we have such a beautiful name for a burr. (According to Wikipedia, ‘burr’ or ‘bur’ is the name used in the UK, whereas it is called burl in the US.) Here, in Flanders and the Netherlands, we call this strange deformation of a tree’s trunk a ‘warrelknoest’, and I can assure you that’s a word that sounds rather poetic.

In the small birchgroove in the farthest part of our garden stands this tiny tree. When we bought our house, some 15 ago, the birches were 10 years old, and all were rather slim, as they are planted a bit too densely. But this little fellow was even slimmer than his companions, and had this huge tuber on his trunk. With a diameter of 1.5 feet, the tumor seems to be super-heavy compared to the tiny trunk.

For some time already, I have been asking myself what kind of thing this could be. Was it some strange form of a Witch’s broom? No, a witch’s broom is caused by a Taphrina betulina infection, and the cause of this ‘burl’ (or let us translate warrelknoest into ‘whirl-knob’, which is not a literal translation, but captures at least a bit of the sound) is some undefined stress, like an bacterial infection or mechanical stress.

The exact cause remains unclear, allthough it has been researched: both woodcarvers and furniture makers are interested in the wood of those ‘whirlknots’, and the peculiar figured wood is used to make art objects, and used for veneers and inlays. So knowledge of the exact mechanismes could facilitate the artificial induction of burr-formation for commercial production of burr-wood.

But I let our little birch grow… more slowly perhaps than its companions. And should the tree eventually die… than we won’t burn the whirlknot in the stove… Maybe I’ll trie to make it into a sculpture?

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

19 thoughts on “Warrelknoest – Burr, burl

  1. Een bijzonder verhaal van je Warrelknoest. Krijg je toch allemaal heksenbeelden bij. Je hebt mooie plaatjes op je site.
    Heb je DE diamonds van Linda Franz in de maak? Wauw, dat is niet niks. Ik naai ook alles met de hand. Achter machine ga ik jagen en krijg ik rugklachten.

    1. Ja, ‘De’ diamonds… maar een heel veel jarenplan dus… ‘Maharadja’s diamonds’ is mijn ‘werktitel’, omdat ik hele andere kleuren gebruik dan in de originele, ik heb me door India laten inspireren…

    1. Valt het op dat ik terug ben van weggeweest?
      Leuk ook om te merken, dat er dan meteen weer een heleboel reacties zowel van ouwe getrouwen als van voorheen onbekenden…

  2. Warrelknoest, dat woord was me nog niet bekend.
    Klinkt liederlijk.
    Echter, een knoest is een deel in het stamhout van waaruit een tak groeit, het stamdeel waar een tak inwendig hecht aan die stam. Bij deze uitwas is er geen sprake van (zichtbare) takgroei. (Of zou het hier gaan over een ingegroeide tak?)
    Als takgroei ontbreekt, dan lijkt me de term warrelknoest taalkundig en technisch niet correct.
    Wat is dan wel correct? Ik ben bezig met het opstellen van een uitgebreide Nederlandse termenlijst over bomen en ik houd het tot nader bericht gewoon op stamuitwas.
    Het resultaat van dit soort stamuitwassen en andere, vergelijkbare hout-traumabeelden is gefigureerd hout.
    Zoals je schreef is hier al veel onderzoek naar verricht, vooral omdat men deze groei wil beheren en commercialiseren, maar verschillende wetenschappelijke bronnen stellen dat men heden nog maar weinig weet over de oorzaken en het daaropvolgende biologisch proces.
    Je slaat de nagel op de kop over de betekenis van wortelhout.
    In mijn termenlijst heb ik hierover volgende (nog niet definitieve) uitleg samengesteld:
    1. Het hout van een boom dat onder de grond groeit.
    Synoniem: stronkhout
    2. Het hout van een uitwas aan het wortelstelsel. Heeft een onregelmatig draadverloop wat resulteert in gefigureerd hout.
    Synoniem: wortelknol
    3. Een vaak gebruikte, maar foute benaming voor gefigureerd stamhout. Bijvoorbeeld hout van stamuitwassen veroorzaakt door een externe prikkel, zoals parasieten en bacteriën.

          1. Onderstussen heb ik verder etymologisch onderzoek verricht en ik heb net nog verklarende informatie gevonden.
            Knoest is waarschijnlijk verwant aan knots.
            Het Woordenboek der Nederlandsche Taal beschrijft knots als: rondachtig voorwerp, knobbel, knop.
            Warrelknoest lijkt me uiteindelijk dus toch gewoonweg correct.

          2. Fijn dat te horen… en wat het je je er in vastgebeten…
            Ik weet niet of het plaatselijk dialect (Lommel, ten Westen van Nete/Gete-lijn, dus geen Limburgs maar een Kempisch = Brabants dialect), familietaal of… was, maar thuis gebruikten wij het woord knoest altijd voor een ‘kwast’ in het hout.

  3. Hallie hallo,

    Ik kwam dit artikel tegen omdat ikzelf een beetje in de warrelknoesten ben gedoken.
    De volgende benamingen heb ik er nog uit weten te halen.
    Sproet, knoest, spruit, woekerwarrel, warrelknoest, heksenbezem, bur en burl.
    Enige latijnse namen kunnen zijn : Diplodia Quercing of Botryosphaerio stevensii En die verwijzen naar ziekte in de boom, ofwel canker (Engelse benaming) en gewoon abn een kanker. Het kunnen dus ook ziektes zijn.
    Zover ben ik nog gekomen, hoop dat het helpt, toch al een jaar of 4 later, maar goed, wat geeft het 😉

    Groet Dollemans

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.