AnneTannes Tuin

(to English text)

15 januari, HH Emebert, Maur en Paul*

De bessen van de klimop zijn nog lang niet rijp…
Eigenlijk is klimop een plant die in geen diervriendelijke tuin zou mogen ontbreken: Niet alleen biedt het dichte bladerdek een toevluchtsoord voor massa insecten en spinnen en nestelgelegenheid voor vogels, maar ook als voedselplant heeft de klimop wel wat te bieden.

Bijen, wespen en zweefvliegen vinden in de bloeiende klimop immers laat in het najaar nog nectar en stuifmeel, en ook sommige laatvliegende vlindersoorten zouden van de bloei profiteren.
De klimopbij (Colletes hederae) is een zijdebij die zelfs uitsluitend op klimop vliegt. Het is een van de laatst vliegende solitaire bijen, die je – met veel geluk – vanaf september zal kunnen waarnemen (tenminste, als je in Oost- of West-Vlaanderen woont). Elders in Vlaanderen lijkt de bij (nog) zeldzamer. In Nederland komen de meeste waarnemingen uit Zeeland.

De Open-breedbandhuismoeder (Noctua janthe), de Vliervlinder (Ourapteryx sambucaria) en het Zwart weeskind (Mormo maura) zijn maar enkele van de nachtvlinders waarvan de rupsen graag een klimopblaadje snoepen.
Ook een paar kevers zijn verlekkerd op de klimop. Wij mensen beschouwen die kevers graag als ‘plagen’, maar wat denk je dat een veldje aardappelen van de friet-etende Belgen (en de patat-etende Noorderbuur) denkt? De klimopkever (Ochina ptinoides) bijvoorbeeld, die behoort tot dezelfde familie als de houtwormen (de klopkevers of Anobiidae), legt zijn eitjes in klimoptwijgen en de larven leven van het merg. Hier en daar wordt de kever ‘schadelijk’ genoemd, maar dat wordt elders weer sterk gerelativeerd.
Een andere kever, de gegroefde lapsnuitkever (Otiorhynchus sulcatus) of taxuskever kan meer schade aanrichten, al is de klimop niet het meest voor de hand liggende doelwit van dit beestje. (Met name taxus, maar ook bv aardbeien en azalea’s zijn meer geliefd.)

Heel wat vogelsoorten nestelen graag tussen klimop, en zelf denk ik dan meteen aan merels, lijsters, winterkoninkjes en aan de vink die hier vorig jaar in de klimop huisde. En in de winter en het vroege voorjaar vormen de bessen een welkome aanvulling op het menu van bv merels en lijsters.
Voor de mens en voor heel wat zoogdieren zoals paarden, honden en knaagdieren zijn de bessen giftig Рherkauwers daarentegen ondervinden ternauwernood last Рen omdat de plant dus is opgenomen in tal van lijsten van giftige planten lees je op heel wat sites voor liefhebbers van voli̬revogels de waarschuwing om klimop van de voli̬re weg te snoeien. (Ergens las ik zelfs de geruststellende mededeling aan een dierenbezitter, dat hij geen schrik moest hebben dat zijn kanarie door de klimop vergiftigd zouden raken, als hij die vogel tenminste niet vrij liet rondvliegen in de tuin!). Maar voor vogels zijn de bessen onschadelijk, al heb ik ooit gelezen, dat de saponines uit de bessen wel aanleiding kunnen geven tot diarree, waardoor de zaden worden uitgepoept als ze nog kiemkrachtig zijn.

In een tuin die te klein is voor bomen, zorgt klimop als klimplant bovendien voor de voor de biodiversiteit zo welkome ‘derde dimentie’. En als je geen klimplanten aandurft, vanuit de (overigens volkomen onterechte) vrees dat klimop het metselwerk aantast, dan kan je nog altijd kiezen voor de struikvorm: Hedera helix ‘arborescens’ wordt gestekt uit de bovenste takken van een volwassen klimop. Die twijgen hebben geen hechtwortels meer, en het blad heeft niet meer de zo typische handvormig gelobde klimopvorm, maar zijn driehoekig tot ruitvormig. Deze twijgen zijn voorgoed hun vermogen tot klimmen verloren, en als je ze stekt groeien ze uit tot een opgaand struikje. Dat struikje gaat echter wel bloeien en bessen vormen, net zoals de klimmende klimop alleen maar bloemen en vruchten heeft op de hoogste, niet meer hechtende twijgen. Zo’n klimopstruikje kan ideaal zijn in het tuintje van een huurhuis waar je de muren niet mag laten begroeien.

Over de klimop valt nog heel veel te vertellen, en al helemaal als je de folklore induikt… Dus kom volgende week nog een keer langs!

*) 15 januari is in de katholieke kalender de feestdag van onderandere de heiligen Emebert, Paulus van Thebe en Maurus, en volgens M. De Cleene en MC Lejeune is de klimop aan die heiligen toegewijd – al vond ik daar tot nu toe nog nergens een bevestiging voor.

Ivy in the wildlife garden

It takes some time before the Ivy’s berries are ripe. It’s only towards the end of winter that those fruits are ready to eat. Not for humans – they are poisonous to humans and some other mamals (not for ruminators), but for birds they are a welcome addition to their winter diet.

And indeed, Ivy is a plant that is very valuable for every wildlife garden. It not only provides shelter for birds and insects, but it also has nutritious value: several bees, wasps and hoverflies still find here a source of pollen and nectar in late autumn. There is even a solitary bee that only feeds on Ivy… Wondering why it is called the Ivy bee (Colletes hederae)? In Britain, it is only found in the south, but is spreading inland.

The Lesser Broad-Bordered Yellow Underwing (Noctua janthe), the Swallow-tailed Moth (Ourapteryx sambucaria), the Old Lady (Mormo maura) are only a few examples of moth who’s caterpillars like to eat a fresh ivy-leaf.

There are also some beetle that live on ivy, and we humans tend to call them pests. (Ever wondered how a potatoe-field would call a chips-eating people?).
The Ivy-boring Beetle (Ochina ptinoides) lays it eggs in the ivy twiggs, where it’s larvae feed on the marrow. However, as far as I know this little critter does not so much harm. The Black Vine Weevil (Otiorhynchus sulcatus) can be more of a problem, although it prefers other plants like yews, strawberries, azalea’s over Ivy.

Many birds find a save nestling-place in an Ivy-covered wall, and in late winter the berries are a welcome addition to the menu of birds like blackbirds and thrushes.
Ivy berries aren’t a problem to birds. (However, I once read that the saponins in the berries causes diarrhea in birds, and that way the seeds are pooped out more quickly, while the seeds are still viable.)

In a garden too small for a tree, Ivy can add the for biodiversity most welcome third dimention. And for those who fear for damage to brick walls (no need to fear however), you could choose the Hedera helix ‘arborescens’, grown from cuttings of the upright flowering branches (that do not climb.)

In folklore, you find lots of material on Ivy… so come and see next week!