Geum urbanum – Geel nagelkruid

Geum urbanum, geel nagelkruid - zaadhoofdjeDe leden van de rozenfamilie (Rosaceae) hebben wel heel diverse manieren om hun zaden te verpakken.

Sommigen vertrouwen op een smakelijk omhulsel, zoals de rozen zelf, maar denk ook maar aan appelen en kersen, frambozen en aalbessen, pruimen en mispels.
Bij anderen vind je geen sappige vrucht, maar wel een schijnvrucht, zoals bij de aardbei.

En bij weer andere geslachten is helemaal niks sappigs meer te bekennen.
Eén van die ’taaie’ rakkers is het geel nagelkruid (Geum urbanum).

‘Nagelkruid’ verwijst naar de geur van de wortel, die vroeger – gedroogd en gemalen – wel eens werd gebruikt ter vervanging van kruidnagel (Eugenia caryophyllus), en dus niet naar de vorm van de zaden, waar je met enige fantasie een hoefnagel (met een omgebogen punt) in zou kunnen zien. Net als de zaden van de agrimonie – ook een lid van de rozenfamilie trouwens – rekent ze niet op een verleidelijke smaak om haar zaden over een zo groot mogelijk grondgebied te verspreiden. Met het omgebogen haakje aan het uiteinde van het zaad hechtten de zaadjes van het nagelkruid zich moeiteloos vast aan elk wollig oppervlak dat er durft passeren.

Geum urbanum - Geel nagelkruidIn de zomer is het geel nagelkruid een slordig groeiend plantje dat zich het best op haar plaats blijkt te voelen op een wat beschaduwde, enigszins vochtige plek, zoals een schaduwrijke berm of een bosrand. In mijn tuin voelt het zich goed aan de rand van de meidoornhaag, niet gek trouwens, want zo’n losse, ongesnoeide heg is in feite weinig meer dan twee bosranden met een tegengestelde oriëntatie. (Ik vind de planten voorlopig vooral aan de oostelijke ‘bosrand’ van één van de hagen, maar dat heeft allicht te maken dat ik het plantje op die plek in de tuin geïntroduceerd heb.)
Geum urbanum - Geel nagelkruidIn de Engelse naam ‘Wood avens’ herken je die voorkeur voor de nabijheid van struikgewas, maar de wetenschappelijke soortnaam ‘urbanum‘ (‘van de stad’) lijkt daarmee in tegenspraak. Die verwijzing moet je echter vooral begrijpen als een verwijzing naar bebouwing, naar kleine nederzettingen, die eeuwen geleden een onderbreking van uitgestrekte bossen betekenden. Waar een dorp of een stad was, waren er dus bossen en bosranden, waren er hagen en heggen, en dus plekken waar het nagelkruid graag groeit.

Nagelkruid is een samentrekkend kruid, dat medicinaal onder andere werd gebruikt (het is tegenwoordig in onbruik geraakt) bij de behandeling van diarree. Ook voor behandeling van allerhande slijmvliesontstekingen in mond en keel werd het toegepast. De wortel is medicinaal interessanter dan de bovengrondse delen.

Geum rivale - Knikkend nagelkruidHet gewoon nagelkruid met zijn heldergele bloemen is veel algemener dan het knikkend nagelkruid (Geum rivale). Deze soort heeft lichtgele, enigszins roodaangelopen kroonblaadjes, maar die zie je vrijwel niet omdat ze omsloten worden door grote, donkerrode kelkblaadjes. Zoals de naam al zegt ‘knikt’ de bloem in de bloeiperiode, en gaat het hoofdje zich pas oprichten naarmate de zaden rijpen.
De soortnaam ‘rivale’ (van de oever) verraadt dat het knikkend nagelkruid een vochtiger standplaats verkiest dan zijn gele neefje. Ik hoop dan ook, dat de plant het natste plekje van mijn tuin nat genoeg vindt, en volgend jaar weer terug present is…

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

6 thoughts on “Geum urbanum – Geel nagelkruid

  1. Ooit een klein plukje knikkend nagelkruid in onze stadstuin geplant, dit is een groot succes, overal verschijnt dit plantje met zijn mooi hangend kopje in de kleuren bruinrood met zalm.

  2. leuk weetje, dat van kruidnagel – nagelkruid. Ik heb die vraag ooit tijdens een natuurwandeling gekregen, en toen moest ik het antwoord schuldig blijven.
    De eerste foto (van de zaadjes) is overigens wondermooi met die bijpassende achtergrond!

  3. @Dini: Hé, dat klinkt beloftevol, want ik ga er van uit dat je tuin niet meteen heel erg vochtig (lees: flink nat) is…

    @Bart: Dankjewel voor ’t compliment! Die achtergrond bestaat – hoe gek heb misschien ook klinkt – uit de restanten van judaspenningen zoals die op de foto van gisteren te zien waren. Maar door het maximale diafragma zijn die mooi egaal vervloeid.

  4. Nee, mijn tuin is niet echt nat, soms zelfs behoorlijk aan de droge kant. In mijn vorige huis woonde ik aan de rand van de duinen en droger kun je het echt niet hebben maar zelfs daar deed de plant het erg goed. Wat nu in deze tuin staat is dus begonnen met een stekje uit mijn duintuin.

  5. een vraagje : ik zoek naar verschillende kruiden, enig idee waar ik die zou kunnen vinden?
    nagelkruid -braambesblad – bosbesblad – gulden vijfvingerkruid – gedroogde boonpeulen
    kan er mij iemand helpen, ik woon in limburg (belgisch), maar dicht bij nederlands limburg
    hartelijk dank voor een eventuele reaktie

    1. Zoek je de gedroogde kruiden, of wil je zelf oogsten?
      Wat braam en bosbes betreft, dat zou geen probleem mogen zijn om daarvan oogstplekken te vinden.
      Nagelkruid vind je ook zeker in het wild, maar niet zomaar overal.

      Wat ‘gulden vijfvingerkruid’ en ‘gedroogde bonenpeulen’ betreft, raad ik je aan eerst op zoek te gaan naar de wetenschappelijke benaming of de officiële nederlandse naam van de planten.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.