AnneTannes Tuin

Er zijn zo van die plantjes waar je van blijft houden alleen al omwille van de herinneringen die je er aan hebt.
Zo was er dat voorjaar in 1985 of ’86 waarin ik met een vriend het park en het bos rondom het kasteel van Arenberg in Leuven onveilig maakte, op zoek naar wilde plantjes. Muskuskruid is één van de plantjes die hij me toen leerde kennen.

Muskuskruid is een heel onopvallend plantje dat je vindt onder struiken en in loofbossen, en dat zijn hoofdbloei heeft in april, ja, nu dus. De botanische naam is Adoxa moschatellina, en dat verwijst naar zijn onopvallendheid. Adoxa betekent immers iets als roemloos, onbetekenend. Het plantje is dan ook niet meer dan een centimeter of tien hoog, en de bloemetjes, die niet meer dan een halve centimeter doorsnede hebben, zijn groen van kleur.
‘Moschatellina’ verwijst naar de geur van het plantje, die zou doen denken aan die van muskaatdruiven (en die zouden een vage muskusgeur hebben, en daar zitten we bij de Nederlandse soortnaam.)

Voor zover ik weet, heeft het muskuskruid geen andere (volks)namen in het Nederlands. En wellicht heeft ook dat te maken met het feit dat het kruidje zo onopvallend is. Planten die heel veel (verschillende) volksnamen hebben, zijn immers vaak planten die erg opvallen, en daardoor al heel vroeg (en in verschillende streken) een naam kregen.

En toch… als je het muskuskruid eens nauwkeurig bekijkt, is het toch wel een bloemetje met een bijzonder uiterlijk. Elke bloeiwijze bestaat uit vijf bloemetjes, die in een kubusje gerangschikt staan: Eén bloemetje is omhoog gericht, de vier andere kijken elk een andere kant op. De onderkant van de kubus is open, om plaats te geven aan het bloemstengeltje.

En heel erg lang was het muskuskruid hoe dan ook een uitermate bijzonder plantje: het werd aanzien als de enige vertegenwoordiger van de familie van de Adoxaceae, de Muskuskruidfamilie, en dat niet alleen in ons land, of in Europa, maar zelfs wereldwijd. Tenslotte werden in de loop van vorige eeuw toch een aantal andere Adoxa’s ontdekt, met name in Azië (A. inodora, A. insularis, A. moschata, A. omeiensis, A. orientalis, A. tuberosa, A. xigangensis).
Tegenwoordig heeft muskuskruid toch wel wat verre familieleden gekregen: een paar jaar geleden is de hele plantensystematiek immers ‘overhoop’ gegooid: op basis van DNA-onderzoek bleken een aantal plantensoorten in een verkeerde familie ondergebracht. Sindsdien omvat de familie van de Adoxaceae ook de geslachten Viburnum (met bv de inheemse Gelderse Roos), en Sambucus (inderdaad, de vlier-familie).
En eigenlijk is dat best grappig: de Vlier behoort nu dus tot de familie van de ‘Adoxaceae’, van de ‘onaanzienlijken’, maar is dat zelf absoluut niet. In mijn artikel over de vlier schreef ik dan ook bij het stukje over etymologie:

Die zeer verschillende benamingen zijn overigens al een aanwijzing op zich van de grote betekenis die de vlier altijd voor de mens gehad heeft: hoe meer volksnamen een plant heeft, en hoe meer die van elkaar verschillen, des te meer heeft men op verschillende plaatsen onafhankelijk van elkaar de waarde van de betreffende plant herkend.

En intussen voelt niet alleen de vlier, maar ook het muskuskruid zich in mijn tuin op zijn plek… Het ene een erg groot ‘kruid’, het andere in meerdere betekenissen onopvallend, maar ze zijn me beiden even lief…

In België vind je het plantje regelmatig in loofbossen waar ook bosanemoon zich op zijn plek voelt. In Nederland is het een vrij zeldzaam plantje: daar komt het eigenlijk alleen wat algemener voor in Limburg en in de Achterhoek (tegen de Duitse grens). In het boek ‘Wilde bloemen op kleur‘ van Rae Spence-Jones en Sarah Cuttle wordt zelfs beweerd dat het plantje in heel Europa voorkomt ‘behalve in Nederland en het uiterste noorden’. Dat klopt zeker niet, want het soortenregister noemt het een inheemse soort. (Hé, op het boekenfestijn een aantal maanden geleden kocht ik dat boek voor een fractie van de prijs die ik nu op die website vermeld zie!)