Petasites hybridus – Groot hoefblad

Petasites hybridus - groot hoefbladEergisteren ontdekte ik dat het Groot hoefblad ook al begint boven te komen. (Trouwens: bij Muggenbeet in de tuin komt het Japans hoefblad al piepen.)
De plant staat hier in de tuin in mijn ‘woekerborder’ , een hoekje van de tuin waar alleen maar planten staan die zich behoorlijk krachtig durven uitbreiden. Hij heeft daar gezelschap van pluimpapaver, donkere ooievaarsbek en een soort walstro dat ik eens vond bij kwekerij de Gieteling (maar die hebben het nu niet meer in hun assortiment, dus de exacte naam moet ik jullie schuldig blijven). Die planten hebben het daar bij elkaar bijzonder goed naar hun zin, en slagen er niet in elkaar weg te concurreren (de donkere ooievaarsbek heeft daar trouwens zonder enige hulp van mijnentwege een plekje veroverd.)

Ik heb me lange tijd afgevraagd waar de soortnaam ‘hybridus’ vandaan komt. (Naar analogie van die wetenschappelijke benaming heet de plant trouwens in sommige streken ‘Bastaardhoefblad’).Ik vond de verklaring (alweer) in ‘Planten en hun naam’ van H. Kleijn:
Het groot hoefblad is een tweehuizige plant, die dus ofwel alleen mannelijke, ofwel alleen vrouwelijke bloemen draagt. Die bloemen verschillen in vorm behoorlijk van elkaar, en daardoor dacht Linnaeus dat het om twee verschillende soorten ging. De mannelijke vorm noemde hij Tussilago petasites, de vrouwelijke Tussilago hybrida, omdat hij dacht dat het een bastaard was. Dat ‘hybride’ werd behouden in de hedendaagse soortnaam.
(In onze streken zijn de meeste exemplaren van het Groot hoefblad vrouwelijk. Ze vermeerderen zich dus niet door zaad, maar vooral ongeslachtelijk door hun lange worteluitlopers.)

Waarom het hoefblad ‘hoef’blad heet, wordt uitgebreid besproken in een berichtje dat ik alweer bijna een jaar geleden – nog op mijn wordpress.com-blog – schreef over het Klein hoefblad – Tussilago farfara (lees vooral de uitgebreide commentaren daarop van Rob van der Hoeden). In heel wat streken wordt de plant ook wel ‘hoetjesblad’ genoemd, en vaak wordt verondersteld dat dat gebeurt omdat kinderen het blad wel eens als een zonnehoed gebruikten (Dioscorides vergeleek het blad van het Groothoefblad al met een breedgerande hoed). Maar allicht gaat het gewoon om de verbastering van ‘hoefblad’.

Nog altijd in het boek van Kleijn lees ik, dat Groot hoefblad vroeger ook wel Pestwortel, Pestilentiekruid, Pestblad… werd genoemd. Ook deze naam wordt wel eens volksetymologisch verklaard als een verbastering van de botanische naam ‘Petasites’. En vervolgens moet je er wel van uitgaan dat zo’n kruid dan ook wel heel goed werkt als remedie tijdens pestepidemiën, nietwaar?
Matthiolus schrijft daar nog over dat hij uit eigen ervaring weet, dat de verpulverde wortel van het Groot hoefblad, met goede wijn ingenomen, bij pest uitstekend werkt. (Ligt het aan mij, of zijn er nog lezers die zich afvragen of in dat hele voorgaande zinnetje niet vooral de nadruk op goede wijn belangrijk is?)

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

7 thoughts on “Petasites hybridus – Groot hoefblad

  1. Zelf heb ik het hoefblad niet in mijn tuin staan. Al is de info die je plaatst wel leuk om lezen. Wel heb ik het hele mooie plantje (Echinacea) rode zonnehoed staan? Wat ik me dan altijd in vraag stel: wat is goede wijn he ? Is dat niet ieders smaak ? Dat heb je ook met kruidenthee’s: Mijn kids zijn zot op muntthee terwijl ik rooibos met wat zoethout dan weer heerlijk vind.

    Groetjes.

  2. Voor de aardigheid even “volg het spoor terug”.
    In de Hortus Cliffortianus (1737) van Linnaeus, zeg maar een voorloper van Linnaeus’ hoofdwerk Species Plantarum, omschrijft Linnaeus het groot hoefblad, inderdaad als twee soorten
    (zie http://caliban.mpiz-koeln.mpg.de/~stueber/linne/hortus/high/IMG_1340.html):

    3. Tussilago scapo imbricato thyrsifloro, flosculis omnibus hermaphroditis.
    Voorheen stond die plant bekend als:
    Petasites major, Petasites vulgaris (o.a. Bauhin, Pinax)
    Petasites vulgaris rubens, rotundiori folio
    Petasites (o.a. Dodoens)
    Voorkomen: Crescit juxta ripas & stagnos in locis uliginosis Hollandiae, Angliae, Calliae &c.

    5. Tussilago scapo imbricato, thyrso oblongo, flosculis femininis nudis, paucissimis centralibus hermaphroditis.
    Eerder bekend als:
    Petasites major, floribus pediculis longis insidentibus
    Petasites maximus maritimus borussiae mentzelii
    Petasites prima
    Voorkomen: Crescit in Germania & Hollandia.

    In Species Plantarum werd dit Tussilago petasites resp. Tussilago hybrida,
    zie http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k96633w/f308.table, nr. 6 en 7.
    Later zag men dat het om dezelfde soort gaat.

  3. Ja, en ik ben nog verder op zoek naar andere/oudere bronnen: op het internet vind ik namelijk alleen jouw bron en een paar copietjes daarvan. Ik vraag me dus af of die ‘filiae ante patrem’ inderdaad als naam in gebruik waren, of dat het ‘bedacht is’ n.a.v. het filius ante patrem voor het klein hoefblad. Misschien dat Rob dit stukje nog leest?
    Zo ja: Rob, weet jij iets van de benaming ‘Filiae ante patrem’ voor het groot hoefblad?

  4. Inderdaad is meeste de groot hoefbladen vrouwelijk zijn, toch ziet men af en toe mannelijk plant, omdat men die van woltel op een aantal lolaties brachten.

    Bij Hortus of parken zijn er soms beide mannelijk en vrouwelijk te zijn geplant. Vreemde genoeg, blijkt het altijd met Rizoom manier te verspreiden. Waarom vindt het plaats bevruchting NIET? Weet u iets hierover?

    Trouwens, heeft mannelijk buisbloem 3-4 mm diameter, terwijl die van mannelijk ca, 8 mm is. Ik vind wat opmerklijk dat er weinig artikklen zijn over de verschillen tueen mannelijk en vrouwelijk exemplaaren.

    De groot hoefblad bevat giftig stoffen die in 1977 er dezelfde stof gevonden was bij de Japanse hoefblad. De ”Japans” is een geliefde groente in Japan. Een cultival : Akita-buki is het grootste “Petasites” tevens het lekkerste Hoefblad.
    Waarom is de groot hoefblad ooit ontwikkelt als een groente?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.