Op zoek naar de feiten over Stevia rebaudiana II – Europa

Stevia rebaudiana - honingkruid. Copyright: Hilde DegraenTot in 2000 was Stevia normaal verkrijgbaar in Europa. In 1998 echter heeft Professor Jan Geuns die het laboratorium voor Functionele Biologie aan de K.U. Leuven leidt, bij het Belgische Federale Voedselagentschap een aanvraag in om Stevia als voedselsupplement te laten erkennen. Het heeft vervolgens behoorlijk lang geduurd vooraleer de Hoge Gezondheidsraad, het adviesorgaan voor het FAVV, een definitieve uitspraak heeft gedaan, en deze was, zoals wellicht bekend is, negatief:

In een interview met David Hendrickx, journalist van o.a. De Tijd, De Morgen en Humo zegt professor Geuns hierover:

Ik heb sterke aanwijzingen van belangenvermenging, omdat sommigen ook banden blijken te hebben met voedingsbedrijven. Men heeft al het mogelijke gedaan om het dossier op de lange baan te schuiven: bijkomende vragen over details, ongefundeerde geruchten als zou stevia impotentie veroorzaken, twijfels over de degelijkheid van studies van onafhankelijke wetenschappelijke instellingen. Het hield niet op.

Hierop gaf België een negatief advies aan de Europese commissie, die dit overnam en in 2000 de verkoop van Stevia als voedingssupplement verbood, omdat:

The information submitted on the plant products was insufficient with regard to specification and standardisation of the commercial product and contains no safety studies. There are no satisfactory data to support the safe use of these products as ingredients of food or as sucrose substitute for diabetics and obese individuals.

Hier en daar wordt gefluisterd dat het niet zo slim was van Professor Geuns om een aanvraag in te dienen als zou Stevia een compleet nieuw voedingssupplement zijn geweest. De erkenning van een ‘nieuw’ product is immers aan veel strengere regels gebonden dan een bestaand product. Ik ken de preciese tekst van de aanvraag niet, en ga me hier dus ook niet over uitspreken.

Belangenvermenging – en misschien een kentering?

Overal heeft men het over lobbying door belangengroepen in verband met het Stevia-dossier, en het lijkt dat er inderdaad behoorlijk wat belangen spelen… en dat de invloed van de verschillende belangengroepen op termijn wellicht toch een verandering teweeg gaan brengen.

In de eerste plaats zijn er natuurlijk de suikerproducenten die in dit dossier wellicht een vinger in de pap hebben. Door een systeem van subsidiëring van de productie van suikerbieten, en een heffing op de invoer van (riet)suiker, blijft de productie van bietsuiker voor de fabrikanten winstgevend – op de kap van de suikeretende consument en de boeren in de derde wereld die niet eerlijk kunnen concureren.

Als er op de markt van de zoetstoffen een andere speler komt meedoen, is dit natuurlijk ook een bedreiging van de suikerafzet.

Vervolgens ligt het voor de hand, dat ook voor de producenten van zoetstoffen als aspartaam een groei van het gebruik van Stevia als een bedreiging wordt ervaren die liefst zo lang mogelijk wordt uitgesteld.

Maar intussen zijn er een paar signalen, dat er in de komende jaren misschien een kentering komt: In 2006 heeft de WHO de op dat ogenblik voorhanden zijnde studies over Stevia geëvalueerd, en is tot de conclusie gekomen dat er geen enkele reden is om aan te nemen dat Stevia toxisch is.

Dat op zich is natuurlijk al mooi, maar er is nog iets anders aan de hand: Twee ‘bedrijfjes’ (Coca-Cola en Cargill) leken van dit besluit net iets eerder op de hoogte dan de rest van de wereld, en schijnen er als de kippen bij te zijn geweest om een aantal patenten aan te vragen.

Coca-cola zou het alleenrecht hebben verkregen om Stevia te gebruiken als zoetstof in dranken, en Cargill heeft dezelfde rechten voor haar voedingsassortiment.

Het gevolg is allicht gemakkelijk te raden: genoemde bedrijfjes zullen allicht trachten hun gebundelde overredingskracht aan te wenden om de Europese Commissie te overtuigen het gebruik van Stevia alsnog toe te staan. Her en der wordt zelfs gefluisterd dat deze commissie die beslissing al enige tijd voor zich uit heeft geschoven, in afwachting van het verstrekken van de patenten in kwestie.

Bron: De bitterzoete (bij)smaak van suiker

Is de verkoop van Stevia op dit ogenblik illegaal?

Gelukkig betekent het actueel geldende advies van de Europese Commissie geen totaal-verbod op de verkoop van Stevia. Het plant, en de afgeleide producten, mogen echter niet verkocht worden als voedingsmiddel of als voedingsingrdiënt.
In een tuincentrum mogen Stevia-plantjes dus verkocht worden, maar niet op de groenteafdeling van de supermarkt.
Voor het advies van de Europese Commissie van kracht werd, waren er ook al verschillende firma’s die Stevioside op de markt brachten als zoetstof. Op het ogenblik dat de reglementering in voege trad, hebben een aantal van die firma’s volstaan met op de verpakking te vermelden ‘enkel voor uitwendig gebruik’, zonder iets aan de samenstelling te veranderen. Hierdoor kon niet verboden worden om de potjes verder op de markt te houden, en de goed-geïnformeerde consument kon dan zijn eigen ding doen, zonder dat de firma strafbaar was.

Hoe veilig is Stevia nu écht?

Kankerverwekkend? Impotentie? Verminderde vruchtbaarheid?
Of een wondermiddel bij diabetes, hoge bloeddruk, verkoudheid en wat al niet meer?

Come and see next week! 😉

De foto bij dit artikel valt niet onder een Creative Commons License zoals de overige inhoud van de blog. Het gewone copyright is hier van toepassing.

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

15 thoughts on “Op zoek naar de feiten over Stevia rebaudiana II – Europa

  1. Ik herinner me nog goed de (kleine) hetze rond Stevia. En hoe het plantje voorheen nog massaal werd aangeboden als suikervervanger (en een ware hit was in tuincentra!).
    Zoals met zoveel dingen eindigde het verhaal negatief voor de nieuwkomer. Een kwestie van nietsontziende commercie. Het is een beetje zoals met de alternatieve – propere – brandstoffen voor auto’s. Ze bestaat, werkt effectief maar breekt maar niet door. Hoe zou dat toch komen?

  2. Ik heb stevia van de zomer geprobeerd, maar vind de smaak niet goed. Het smaakt even kunstmatig als cola-light. Daarnaast is het ook niet bruikbaar als suikervervanger in gebak en cakes, omdat suiker daar mee voor de structuur zorgt… jammer.

  3. raar toch. er bestaan zoveel giftige planten die ge(mis)bruikt worden. en van sommigen maakt men dan een zaak, andere blijven gewoon overal verkrijgbaar. twee maten en twee gewichten?

  4. @ Menck: in tuincentra mag het plantje zelfs nog steeds verkocht worden, maar niet onder de noemer van ‘kruid’ maar als sierplant bijvoorbeeld.

    @ Joost: ik vind ook dat Stevia een ietwat bittere nasmaak heeft. Stevia-extract, bestaande uit een mengsel van Stevioside en rebaudioside zou de smaak van suiker beter benaderen is me verteld.

    @ Bart: inderdaad, en dat geldt vooral als er op een of andere manier geld en grote belangen mee gemoeid zijn vrees ik…

  5. Ik heb zowel het plantje (van het tuincentrum) en het poeder (een japanse verpakking, ik weet niet wat de samenstelling is) geprobeerd en beiden smaakten te synthetisch naar mijn norm. Ik heb het bv. gebruikt in zelfgemaakte aardbeien sorbet en het is zonde van de aardbeien, die zijn net zo lekker zonder.

  6. ik lees hierboven : Coca-cola zou het alleenrecht hebben verkregen om Stevia te gebruiken als zoetstof in dranken

    ofwel staaft de auteur zijn bewering en is dit meer dan een beetje schandalig
    ofwel zwijgt hij er over ! ! !

  7. Ik schrijf ‘zou’, waarmee ik reeds aangeef dat ik niet zeker ben of mijn bronnen correct zijn.
    De bron heb ik vermeld. Deze bron schrijft

    (…) speelden op het moment van afwijzing van de EU, naar alle waarschijnlijkheid ook andere belangen een rol, zo hadden we het al eerder over de suikersubsidie van de Europese Commissie die toen nog volop verstrekt werd en de zoetstoffen producenten zullen ook wel wat gelobbyd hebben, in Amerika waar Stevia ook verboden is zijn daar in ieder geval genoeg aanwijzingen voor.

    Toch is het bericht van Coca Cola op dit moment niet heel verrassend want in 2006 heeft de World Health Organisation (WHO) een evaluatie gedaan naar aanleiding van recente studies naar Stevia, Stevioside en rebaudioside die zijn gedaan op zowel dieren als mensen. De WHO heeft daarbij geconcludeerd dat er geen enkele giftigheid in de stof is gevonden en dat er zelfs aanwijzingen zijn van een heilzame medicinale werking voor patiënten met hoge bloeddruk en Diabetes Type 2. Het rapport is hier in het Engels te lezen, het is een heel groot document omdat het ook over andere stoffen gaat, dus doe een zoekopdracht in het document op Stevia (als je computer het aankan). Het feit dat de Wereld Gezondheid Organisatie er nu een positieve evaluatie over geschreven heeft maakt het een stuk aannemelijker dat zowel de Europese Commissie als de Amerikaanse FDA tot een vergunning zullen over gaan.

    Het lijkt erop dat Coca-Cola en ook een ander bedrijf (Cargill) hier al wat eerder van op de hoogte waren dan de rest van de wereld, want deze twee hebben er inmiddels patenten op aangevraagd, Coca-Cola heeft de exclusieve rechten om Stevia in dranken te verwerken en op de markt te brengen. Cargill heeft dezelfde rechten om het te gebruiken in haar voedingsassortiment. Cargill levert intussen inspanningen om de Europese regeringen te overhalen de natuurlijke zoetstof als veilig te bestempelen door onderzoek te sponsoren dat dit moet aantonen. De analyse van de WHO kan daar natuurlijk heel behulpzaam bij zijn.

    Een andere “toevalligheid” is natuurlijk dat dit naar buiten wordt gebracht op het moment dat de subsidie op suiker wordt afgebouwd.

    Dat de EU de toestemming een tijdje heeft “uitgesteld” (tot de patenten verstrekt waren???) wordt nog aannemelijker gezien het feit dat de Europese Gemeenschap al sinds 1998 een project mede-financiert waarin onderzoek wordt gedaan naar de mogelijkheden om Stevia te verbouwen in Zuid Europa. Ach ja, de cola en andere frisdranken van de Coca Cola Company worden tenslotte ook gewoon in Europese fabrieken gemaakt en niet alleen in Amerika. De tijd is nu, voor de Europese Commissie, misschien wel rijp voor een “nieuwe” natuurlijke zoetstof. Als ze nu tegelijkertijd maatregelen neemt om verborgen suikers en zoetstoffen zichtbaar te maken komen we misschien nog een stapje verder.

  8. Alleenrecht op een ingediënt?
    Dat zou erop neerkomen dat bijvoorbeeld suiker ook enkel door coca-cola zou mogen gebruikt worden.
    Bij mijn weten kan men alleen een patent nemen op een eindprodukt, niet op de ingrediënten apart!

  9. @cees: Ik hoop dat je gelijk hebt Cees, maar stevioside zou ook als een ‘eindproduct’ kunnen beschouwd worden. Er zijn wel meer gevallen bekend waar een firma een nieuw ontdekt bestanddeel van een plant weet te patenteren. Bij suiker kon dat natuurlijk niet, omdat de raffinage van suiker al eeuwenlang wereldwijd bekend is.
    Ook nemen firma’s wel eens patenten op bepaalde plantenselecties, die vervolgens enkel met hun toestemming mogen worden vermeederd.

  10. Stevia is iets wat ik maar een keer geproefd heb. Het was niet slecht. Het had een leuke aanvulling kunnen zijn voor mijn zoetmiddelen, maar ik krijg het niet te pakken. Bovendien is het ook wel een beetje chemisch van smaak. Maar toch wel lekker!

  11. Pingback: Feeders « Oker
  12. Cargill heeft het extractie proces van stevioside en rebaudiside wereldwijd gepatenteerd in 2011. Daarmee vermijden ze dat andere fabrikanten deze zeer eenvoudige water extractie mogen gebruiken. Aansluitend hebben ze ervoor gezorgd dat stevioside en rebaudiside goedgekeurd werden als voedingsadditief in de EU. Dat geeft hen totale alleenheerschappij op de markt. In Frankrijk zijn er al sinds eind 2009 frisdranken met stevioside en rebaudiside op de markt.

    Het plantje Stevia is nog steeds verboden voor voeding.

    Hoe het zit met het Coca Cola patent weet ik niet.

    Ik vraag me ook af hoe men in Japan gaat reageren, waar de industrie al lang stevioside en rebaudiside extraheert en verkoopt. Maar dat is dan weer voer voor patent advocaten.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.