De Grote Hof in Pelt - wandelen bij mijn voorouders
Afstand: 9,7 km
Hoogtemeters: vrijwel vlak
Wegen: 80 % onverharde maar goed begaanbare wegen. Voor een rolstoel zeker ongeschikt, maar met een goeie hiking-buggy waarschijnlijk wel doenbaar. Toen wij de wandeling maakten waren er hier en daar diepe plassen, maar daar was vlot langs te lopen.
Moeilijkheidsgraad: technisch absoluut niet moeilijk, te doen voor iedereen met een goede conditie.
Park&Hike: ‘De Grote Hof’, Witherendreef 1, Overpelt, is één van de toegangspoorten van Bosland, en er is dus parking voorzien.
Openbaar Vervoer: Vanaf bushalte Eksel Goudvinkenlaan is het 700 m wandelen tot aan de Grote Hof
Horeca: In De Groten Hof is mogelijkheid om een taverne uit te baten, maar die staat op het ogenblik dat ik dit schrijf nog steeds te huur.
Banken? Picknicken? Iets voorbij de Winner (zie verder), tussen knooppunt 407 en 408 meen ik een picknicktafel te hebben gezien…
Honden: honden moeten overal in Bosland aan de leiband, behalve in enkele losloopzones. Deze bevinden zich echter elders in het gebied (3 in Lommel, verder in Hechtel-Eksel en in Peer).
Cultuur: In de 12de verwierf de Norbertijnenabdij van Floreffe uitgestrekte landbouwgronden in het grensgebied van Overpelt en Eksel. Er ontstond in die periode een landbouwkolonie van zo’n 1250 hectare groot, die de huidige Grote Hof, Kleine Hof en het Panhof omvatte, en waarin ook de gehuchten Hoeven en De Winner ontstonden.
Door talrijke verbouwingen, niet in de laatste plaats tot dancing in de jaren ’70 van de vorige eeuw, werd de Grote Hof helaas architectonisch grondig vernield, en alleen als je aan de achterkant van het gebouw gaat kijken zie je er nog sporen van het oorspronkelijke woonstalhuis.
De dreef die je vanaf de toegangspoort naar de gebouwen leidt zou het restant zijn van een vroegere kastanjeboomgaard, en vlak voor de gebouwen staat een linde waarvan de ouderdom op 400 jaar geschat wordt.
De Winner, nu bekend als jeugdverblijf van Scouting, is een plek met een lange geschiedenis. Als gehucht ontstond het in de 11de-12de eeuw, maar in grafheuvels uit de ijzertijd zijn zo’n 70 jaar geleden enkele zgn Harpsted-urnen gevonden, en in de omgeving werden ook Romeinse voorwerpen en een Romeinse begraafplaats aangetroffen.
Ons oordeel?
Een mooie wandeling voor een druilerige zondag die niet uitnodigde om zware tochten te plannen. Wij maakten de wandeling in tegenwijzerzin, en ik raad die richting ook aan: de eerste kilometers van de route loopt het pad vrij dicht bij de Limburgse Noord-Zuidverbinding, en is er dus vrij veel verkeersgeluid. De rest van de wandeling (op de laatste paar honderd meter na) blijf je echter van geluidshinder gespaard, en ook het stukje verharde weg tegen het einde van de wandeling is niet te druk om storend te zijn.
Voor mij was de wandeling bijzonder, omdat een oudvader (= vader van betovergrootvader) van mij halverwege de 19de Eeuw met zijn gezin als pachter op de Grote Hof woonde…
Een beetje familiegeschiedenis
Op 17 april 1804, of eigenlijk op 27 Germinal van het jaar XII van de Franse Republiek, trouwde mijn oudgrootvader (grootvader van mijn betovergrootvader) Joannes Christiaan Bergmans in Eksel met Anna Margaretha Vaesen.
Hun oudste dochters werden geboren in Eksel, maar ergens in 1809 of 1810 verhuisden ze naar Overpelt waar op 20 januari 1811 hun oudste zoon Jan Ernest werd geboren. Vader Joannes Christiaan stierf in 1829 op 58-jarige leeftijd, het gezin woonde toen nog op ‘De Kleine Hof’.
Wellicht heeft de toen 18-jarige Jan Ernest vanaf dat moment de vaderrol op zich genomen.
Het gezin is in de jaren nadien verhuisd naar ‘De Grote Hof’, en het is daar dat moeder Anna Margaretha in 1841 sterft. Zij werd 61.
Wanneer in 1846 een bevolkingsregister wordt opgesteld, woont Jan Ernest als boer op de Groten Hof, met zijn oudere zus Anne Christine, zijn jongere zussen Marie en Anne, en zijn jongste broer Dionijs.
Op de boerderij zijn er op dat moment twee inwonende knechten, Jan Vaes en Jan Matthijs Quanten. Ook de dan 16-jarige schaapherderin Ida Bergmans, een achternichtje van de kinderen Bergmans, woont op de hoeve.
In het voorjaar van 1847 breidt het personeel fors uit: Behalve twee bijkomende knechten komt ook de boerenmeid Anna Maria Vande Cruys, een 27-jarige vrouw geboren in Someren, Noord-Brabant, naar de Grote Hof. Erg lang blijft ze niet, een jaar later gaat ze werken op een boerderij in Kleine Brogel. In januari van het volgend jaar keert ze terug naar de Grote Hof, maar dit keer niet als personeel, maar als echtgenote van Jan Ernest.
Tien maanden later wordt het eerste kind Peter Hendrikus geboren, en in december 1850 volgt mijn betovergrootvader Jan Michiel.
Een derde zoon wordt geboren in september 1852, en daarna volgen twee meisjes. De dochters sterven allebei al jong. Het was voor mij een heel ontroerend moment toen ik de overlijdensakte van Petronella voor het eerst te zien kreeg: De handtekening van Jan Ernest op zijn huwelijksakte en op de geboorteaktes van zijn kinderen was niet de handtekening van ervaren scribent, maar er sprak wel duidelijk kracht uit.
Zijn handtekening op de overlijdensakte echter is zo beverig, dat je zijn verdriet er zo uit kan aflezen.
In het begin van de jaren 1860 gaat het gezin weg op de Grote Hof. Ze wonen een paar jaar in Lommel, keren terug naar De Winner in Overpelt, en verhuizen toch opnieuw naar Lommel waar vader Jan Ernest sterft. Jan Michiel trouwt er een paar jaar later met Anna Maria Janssen, en hun zesde kind, Josephus (Jos) zal mijn overgrootvader worden.
Routebeschrijving
Na je geërgerd te hebben aan de wijze waarop de Grote Hof door aanbouwsels en pseudo-antieke uitbreidingen architectonisch grondig vernield is, ga je richting knooppunt 406 (met je rug naar de poort en kijkend in de richting van het gebouw, is dat het pad dat naar rechts gaat.)
Het pad kronkelt zich door een jong, maar aangenaam bos, waarin de rust jammer genoeg verstoord wordt door het verkeer op de nabijgelegen Noord-Zuidverbinding. Vanaf knooppunt 406 wordt het stilaan rustiger. We volgen voorlopig het knooppuntennetwerk naar knooppunt 407 en 408. Tussen die twee knooppunten volg je een tijdlang opnieuw een kronkelpad door de rand van een wat ouder bos, waarbij je na een tijdje aan je rechterkant het jeugdverblijf De Winner ziet liggen.
Bij knooppunt 408 volgen we nog even het knooppunten netwerk richting 441. Het pad buigt al snel linksaf naar het westen (hier zie je de mooie eiken van de foto hierboven) en 100m verderop opnieuw linksaf naar het zuiden. Waar het pad na nog eens 250 m scherp rechtsaf naar het westen gaat volgen we nog 50 m mee over het knooppuntennetwerk, maar gaan dan linksaf naar het zuiden en verlaten even de knooppunten.
Op het T-kruispunt iets verderop gaan we rechtsaf (links loopt dood in een weide), en komen vervolgens op een kruispunt met een breder pad waar we linksaf de markering van de GR 564 een klein stukje volgen. Een halve kilometer verderop buigt de GR echter scherp naar rechts, terwijl wij nog een klein stukje rechtdoor gaan. Intussen zitten we terug op het knooppuntennetwerk, en een goeie 50 m verderop gaan we linksaf een smaller pad in richting knooppunt 225.
Hier steek je de verharde weg over, en gaan rechtdoor naar knooppunt 219, en vandaaruit voorlopig in de richting van 227.
Ruim een halve kilometer voorbij knooppunt 219 gaat het wandelnetwerk met een scherpe bocht naar links (volgen) en 200 m verderop naar rechts (volgen). Dit pad loopt een eind rechtdoor, maar al na ongeveer 200 m nemen wij het pad linksaf, en verlaten dus weer even het netwerk.
We volgen het pad dat al snel een bocht naar links maakt, en slaan 100m verderop rechtsaf.
Aan de T-kruising opnieuw rechtsaf. Al snel komen we opnieuw in het bos, en gaan vrijwel onmiddelijk linksaf. Waar dit pad iets verderop aan een groot open veld uitkomt volgen we het naar rechts, om op het einde van het veld om aan de zuid-westelijke hoek van het veld op het kruispunt van paden linksaf te gaan, opnieuw langs het veld op, en aan de volgende hoek weer naar links te gaan. Hou nu even de gpx-track in de gaten: eigenlijk maakt het niet uit welk pad je rechtsaf neemt, maar als je te snel rechtsaf gaat moet je des te meer verharde weg volgen!
Via een pad naar rechts kom je dus inderdaad op de Diesterse Baan uit, die in tegenstelling tot wat zijn naam doet vermoeden een vrij rustige verkeersweg is aan de rand van de dorpskom van Eksel. We volgen die linksaf in noordelijke richting tot aan de kruising met de Winnerstraat. Daar gaan we linksaf de Winnerstraat in, tot we 250 m verderop rechtsaf gaan, en opnieuw het wandelroutenetwerk (en ook even de markering van de groene wandeling van Hobos) zullen volgen.
We gaan richting knooppunt 410 en 405, om dan nog even richting 406 te gaan, waarbij we opnieuw het geluid van de Noord-Zuidverbinding horen en al snel weer aan de Grote Hof arriveren.
Knooppunten:
Zoals gewoonlijk is onze wandeling niet uitgestippeld op basis van het knooppuntennetwerk.
De volgende route loopt dan ook niet helemaal gelijk met onze wandeling, en is iets korter, maar is een goede benadering van wat wij deden:
Vanaf De Grote Hof wandel je richting knooppunt 406. Vervolgens: 407 – 408 – 441 – 420 – 403 – 223 – 225 – 410
Vanaf knooppunt 410 loop je opnieuw in de richting van 406, maar voor je daar arriveert bereik je de parking aan de Grote Hof.
Heerlijk stukje om te lezen!! Kwam het per toeval tegen op internet. Heb dit vanaf het begin dat ik daar ben geweest altijd een fantastische omgeving gevonden en ga er nog regelmatig wandelen. Boeken dan een weekendje op camping de Ballasthoeve die ook daar in de buurt is. Ken ook de dancing nog van toen ik jong was 🙂 lang geleden… Was erg succesvol in die tijd. De feestzaal is in 2000 afgebroken. In 2012 heeft de toenmalige eigenaar het verkocht aan Bosland. De hoeve zou in oude glorie worden hersteld. Helaas is dat niet het geval en gaat dat ook niet gebeuren want er is nu weer vergunning om te gaan bouwen!! Rare gang van zaken. Eerst moest de vorige eigenaar alles afbreken (na 25 jaar) omdat het illegaal was gebouwd volgens de overheid en nu mag er weer worden gebouwd. Doodzonde! Had van Bosland wel meer verwacht. Gelukkig heb ik de fijne herinneringen nog + de kennis door uw verhaal!! Groet!
Fijn te horen dat mijn stukje mooie herinneringen opriep! Zelf heb ik de dancing nooit als zodanig gekend…
De hoeve is helaas inderdaad een typisch staaltje Belgische Ruimtelijke (wan)Ordening.