Categorie: Paddenstoelen en Zwammen – Mushrooms and Fungi

Een tussendoortje

Gewone krulzoom - Paxillus involutus
Dit is dezelfde gewone krulzoom (Paxillus involutus) die ik een paar dagen geleden al toonde, alleen een stukje bejaarder…
En onze knotwilgen hebben sindsdien ook al heel wat blaadjes laten vallen.

Coprinus lagopus - Hazenpootje, Woolly inky capCoprinus lagopus - Hazenpootje, Woolly inky capDe hazenpootjes op de eerste foto van gisteren, stonden een paar uur later parmantig boven de grond.
En iets verderop stond nog een derde exemplaar dat – mocht je nog twijfelen – helemaal duidelijk maakt waar de naam van het zwammetje vandaan komt, of je het nu hebt over ‘hazenpootje’ of het liever over het Engelse ‘Woolly inky cap’ hebt. (Zowel in het Duits als in het Frans heeft men het trouwens over hazenpoot: Hazenpfote en Coprin patte-de-lièvre of Coprin pied-de-lièvre.) Zelf zou ik ‘lamspootje’ trouwens ook niet verkeerd vinden…

Hazenpootje

Coprinus lagopus - Hazenpootje, Wooly inky capPaddenstoelen hebben zowat een patent op beeldende, grappige, soms sprookjesachtige namen, en de familie van de inktzwammen (Coprinaceae) blinkt daar ook in uit.

Het hazenpootje (Coprinus lagopus) is een inktzwam die bij voorkeur groeit op dode houtresten, en die wereldwijd te vinden is in bossen, maar die je ook in
tuinen vaak terugvindt op gehakseld hout… en die dus op de paden in onze permacultuur-moestuin een prettig onderkomen vindt. Soms lijkt het zwammetje vanuit de grond te groeien, maar gewoonlijk gaat het dan om een bodem die heel rijk is aan organisch materiaal van vergaan hout.

Het hoedje van het hazenpootje is dicht behaard als het jong is, maar op ‘volwassen leeftijd’ (en dat is een paar uur later) is het vrijwel kaal. De haartjes behoren tot het ‘universele velum‘ dat bij veel plaatjeszwammen de hoed van de jonge paddenstoel beschermt, en die door het groeiende zwammetje opengescheurd wordt en als een ‘manchet’ rond de steel kan blijven hangen.
Lees verder “Hazenpootje”

Porseleinzwam

Oudemansiella mucida - PorseleinzwamIk kan er niet aan doen, maar het porseleinzwammetje (Oudemansiella mucida) vind ik een schattig paddenstoeltje.
Door de slijmlaag op de hoed glimt het zo mooi, en als de zon dan ook nog wil doorbreken tijdens een wandeling door een beukenbos is het helemaal een feest.

De Nederlandse naam ‘porseleinzwam’ slaat natuurlijk op dat uiterlijk, glanzend als geglazuurd porcelein. De wetenschappelijke geslachtsnaam is een verwijzing naar de Nederlandse bioloog Oudemans (over wie ik voorlopig verder weinig terugvind, al blijkt hij de auteur van een oude Nederlandse Flora). De soortnaam ‘mucida’ verwijst net als ‘porseleinzwam’ naar het glanzende uiterlijk, en duidt op de slijmlaag waarmee de hoedjes van de zwammetjes bedekt zijn.

Net als de vliegenzwam en de gewone krulzoom waar ik al eerder over vertelde, is ook de Oudemansiella mucida een plaatjeszwam. De verschillende bronnen die ik er over geraadpleegd heb, lijken het er niet over eens te zijn of hij eetbaar is. Omdat ik echter ook nergens vermeld vind dat hij giftig is, veronderstel ik dat hij wel eetbaar, maar niet ‘genietbaar’ is. (Een aantal bronnen vermelden immers expliciet dat je de zwam wel kan eten na verwijdering van de slijmlaag op het hoedje, maar dat de smaak niet erg bijzonder is.)

De porseleinzwam vind je terug in beukenbossen, waar hij op dode stronken en takken – en nu en dan ook wel op levend hout – groeit. Je kan je bij de identificatie van deze soort eigenlijk bijna niet vergissen: er zijn wel meer witte zwammetjes, maar geen enkele heeft het glanzende, bijna doorschijnende uiterlijk van deze paddenstoel.

In de jaren ’80 van de vorige eeuw heeft men uit dit zwammetje een schimmeldodend middel geïsoleerd, dat vervolgens aanleiding gegeven heeft tot de ontwikkeling van een hele reeks synthetische fungicides (de zgn. strobilurine fungicides, die vooral in de landbouw heel veel gebruikt worden. Zoals te verwachten schermen de firma’s in kwestie maar wat graag met de ‘natuurlijke’ afkomst van hun middelen.)

Gewone krulzoom en milieuvervuiling

Gewone krulzoom - Paxillus involutusSinds een paar jaar zie ik elk jaar gewone krulzomen (Paxillus involutus) opduiken in de tuin. Elk jaar vind ik ze op een andere plek. Twee jaar geleden vond ik ze vooral aan de voet van de beuken, die vlak achter het huis staan. Vorig jaar stonden ze een stukje zuidelijker, in de schaduw van de eik die naast het huis staat.
En dit jaar vind ik ze in de voortuin, zo’n dertig meter van de groeiplaats van twee jaar geleden vandaan, en toch ook alweer zo’n vijftien meter opgeschoven tegenover vorig jaar.

Gisteren schreef ik al over de soms dodelijke reactie die kan optreden na het eten van deze paddenstoel, vandaag gooi ik het over een heel andere boeg.

De krulzoom en de bomen… meer over mycorrhiza

Lees verder “Gewone krulzoom en milieuvervuiling”

Paddenstoelen zijn eetbaar, toch minstens één keer…

Paxillus involutus - Gewone krulzoomElk jaar in het najaar vind ik hier of daar in mijn tuin wel een aantal gewone krulzomen (Paxillus involutus). In het verleden werd deze paddenstoel wel eens als eetbaar beschouwd, en vooral in Oost-Europa zou hij nog regelmatig worden gegeten. Toch wordt hij tegenwoordig als (mogelijk dodelijk) giftig beschouwd, al is het nog steeds niet helemaal duidelijk hoe de vergiftiging precies verloopt. In elk geval lijkt het, dat een fikse allergische reactie in de intoxicatie een rol speelt.

Sommige mensen reageren weliswaar op het eten van de paddenstoel met wat maagdarmklachten, maar heel wat personen lijken de gewone krulzoom lange tijd probleemloos te kunnen eten, en dat is meteen de hele ‘gemene’ kant van het verhaal.
Lees verder “Paddenstoelen zijn eetbaar, toch minstens één keer…”

Het mycorrhiza van de vliegenzwam

Amanita muscaria - VliegenzwamIedereen kent natuurlijk deze officiële kinderpaddenstoel, en ik ga ook geen open deuren intrappen door te gaan vertellen over sjamanen en vliegenvangers.

Nee, laat ik het eens hebben over een wat onbekender aspect van de vliegenzwam, namelijk zijn ondergronds gedeelte. Lees verder “Het mycorrhiza van de vliegenzwam”

Onplanten

Hypholoma fasciculare - ZwavelkopjesIn de oude flora van Heimans, Heinsius en Thysse die ik nog heb liggen, staat ook een kort hoofdstukje over paddenstoelen. En eerlijk gezegd, ik heb zelf ook heel erg lang gedacht dat zwammen in het plantenrijk thuishoorden.

Maar toen ik een jaar of twee geleden wat paddenstoelen wilde determineren, en daarvoor mijn nieuwe Heukels ter hand nam, kon ik daar helemaal niet terecht…

Als je gaat kijken hoe levende wezens worden geclassificeerd, dan is er een allereerste grote indeling in prokaryoten en eukaryoten. Je zou dat kunnen vertalen door ‘voorcellige organismen’, organismen die nog geen echte celkern bevatten, zoals bijvoorbeeld bacteriën en mycoplasmas, en ‘echte celligen’, organismen die wel een echte celkern bevatten.

Dat ‘superrijk’ van eukaryoten wordt weer ingedeeld in een aantal onderrijken.
En inderdaad, daar vind je naast het dierenrijk en het plantenrijk ook het rijk van de fungi (zwammen, schimmels) en van de protisten (een uiterst diverse groep van eencellige organismen, waar ook de slijmzwammen die ik eerder beschreef meestal toe gerekend worden).

Maar laat de fungi dan ‘onplanten’ zijn, het zijn eigenlijk uitermate belangrijke organismen. OK, zwembadschimmel en ringworm, huiszwam en honingzwam zijn dan misschien geen zaken die je met plezier verwelkomd. Maar ze spelen een uiterst belangrijke rol in de afbraak van organische materialen, en bovendien… zonder fungi geen biertje, geen bubbels in de champagne, geen mooi gerezen brood. Maar ook geen penicilline, geen truffels of champignons, geen herfstmaaltijd met heerlijke cantharellen…
Onplanten, maar geen ondingen…

Nog een keer de doolhofzwam

Doolhofzwam - Daedalea quercina

Gisteren liet ik al een paar foto’s zien van deze zwam (en ja hoor, dit is gewoon een bewerking van de tweede foto uit het vorig bericht… Ik heb er helaas maar twee van.)
Iemand stelde me toen de vraag naar de verklaring van de naam…

De Nederlandse naam spreekt allicht voor zichzelf als je de foto bekijkt: ook zonder veel fantasie kan je in de onderkant van de zwam een doolhof ontdekken.
Maar ook de botanische soortnaam, Daedalea, is geïnspireerd op de vorm van die poriën…
Lees verder “Nog een keer de doolhofzwam”