Categorie: Kruiden en kruidenleer

Kruidenzout uit eigen tuin

Het idee voor dit kruidenzout ontstond toen ik vorig jaar het internet afschuimde op zoek naar informatie over de Bulgaarse ui, Nectaroscordum siculum. Ik ontdekte toen dat de bladeren van deze plant in Bulgarije als kruiderij worden gebruikt: Het blad wordt gemengd met zout, vervolgens gemalen en gedroogd en dan op een beschaduwde plaats te drogen gelegd.
Maar toen we afgelopen woensdag met de leden van onze plaatselijke LETS-groep een tuinruilavond hielden, vertelde iemand dat hij in het voorjaar jonge scheuten van Lavas oplegt in zout om het later als kruidenzout te gebruiken.

Zelfgemaakt kruidenzout

Meer had ik dus niet nodig om mijn eigen versie op te starten…
Lees verder “Kruidenzout uit eigen tuin”

Roomse Kervel – een veelzijdig kruid

Toen Boer Thomas zich een paar dagen geleden verwonderd afvroeg of ik écht al kervel in de tuin had, realiseerde ik me dat Roomse Kervel (Myrrhis odorata) eigenlijk niet zo’n bekend kruid/groente is.
En geloof me: dat is volkomen ten onrechte. Roomse Kervel is een gemakkelijk en mooi kruid, en je kan het op talloze manieren gebruiken.

Myrrhis odorata - Roomse Kervel
Roomse Kervel – 09 feb. 2008

Bij ‘kruidentuin’ denken veel mensen spontaan aan een zonnig en droog plekje in de tuin, waar je een aantal mediterrane geur- en smaakplanten kweekt.
Maar er zijn ook een heleboel schaduwplanten die als keukenkruid kunnen worden toegepast. (In een vroegere blogpost vind je een lijstje van kruiden voor de schaduw.)
En bij die schaduwkruiden is Roomse Kervel één van mijn absolute favorieten.
Hoe gebruik je Roomse Kervel?

Bieslook!

Ondanks de vrieskou, ondanks de sneeuw van de voorbije dagen…
Vorig weekend speurde ik er nog vergeefs naar, naar de eerste sprietjes bieslook.
Toen ik vanmorgen even een vluchtige blik wierp op waar altijd de bieslook groeit, verwachte ik alleen maar blaadjes van de bosaardbe, en afgevallen herfstblad te zien.
Maar niks hoor…
De soep kreeg vanmiddag een garnituur van de eerste sprietjes bieslook!

Allium schoenoprassum | Bieslook

En vermits het tegenwoordig bon ton is, om wilde kruiden te verkiezen boven gekweekte, kan je met een gerust geweten in elk gezelschap verkondigen dat je vind dat bieslook van alle inheemse Alliums toch wel de meest verfijnde smaak heeft.
Want inderdaad, Bieslook is zo bekend als keukenkruid, dat we bijna vergeten dat het een inheemse wilde plant is. De meeste bieslook die je buiten tuinen vindt, is weliswaar afkomstig uit tuinen. Lees verder “Bieslook!”

Kruiden Top 3 voor het vroege voorjaar.

Toen ik zag dat het blogpostje van Madame ZsaZsa met haar kruiden top zoveel nog steeds regelmatig bezoekers naar hier bracht, dacht ik even om haar voorbeeld even na te volgen, en mijn eigen kruiden-hitlijst te noteren.
Maar als het om gekweekte keukenkruiden gaat, kom je uiteindelijk toch steeds bij hetzelfde lijstje uit, en daarom wil ik het even anders aanpakken, en oplijsten welke kruiden hier eind winter, begin lente zo bij de favorieten horen…

In de kruidentuin: Kruidvenkel

In de winter is het een beetje schamel wat verse kruiden betreft… Af en toe een paar blaadjes salie (combineert heerlijk met pompoen en champignons), roosmarijn, een klein beetje tijm.
Daarom ben ik altijd heel erg blij als – vaak in februari, soms al vroeger – in de kruidentuin de eerste scheutjes van de kruidvenkel opduiken. In de zomer is venkel bij mij niet favoriet als kruid, maar de eerste topjes venkelgroen, aan het eind van de winter, die zijn overheerlijk.
In maart is hij zelfs al zo overvloedig dat er al behoorlijk driftig van gesneden kan worden. Dan hoef je je niet meer te beperken tot wat snippertjes over een omelet gestrooid, maar kan je het al meestoven om een (vis)sausje smaak te geven…

Voorjaarskruiden: Cardamina hirsuta | Kleine veldkers

Een ‘on’kruidje: Kleine Veldkers

Maar het vroege voorjaar is ook de tijd van de eerste wilde kruiden.
Het eerste dat zich echt leent om te oogsten, is de kleine veldkers. Inderdaad, dat onkruidje dat je ook wel eens springzaad noemt. Kleine veldkers is een winterannuel dat nu volop aan zijn stormachtige ontwikkeling bezig is.
Ik pluk gewoonlijk de volledige plantjes, en haal er dan het worteltje af. Twee vliegen in één klap dus: wieden en kruiden oogsten tegelijk.
Lees verder “Kruiden Top 3 voor het vroege voorjaar.”

Dat maakt mijn dag goed! – This makes my day!

(to English text)

Groot Glaskruid

Elke jaar ontdek ik wel ergens in mijn tuin een plantje of een beestje met een rodelijststatus ‘zeldzaam’, maar dit jaar had ik nog geen geluk.

Parietaria officinalis | Groot Glaskruid - Pellitory-of-th-wall
Parietaria officinalis | Groot Glaskruid - Pellitory-of-th-wall

Maar gisteren maakte manlief mijn plotseling opmerkzaam op een plant die half onder de meidoornhaag groeide, en vroeg of ik wist wat dat was en of ik dat daar gezet had. Op beide vragen moest ik negatief antwoorden.
Maar ik vind het nog altijd heel plezierig om met mijn flora zo’n plantje uit te sleutelen, Lees verder “Dat maakt mijn dag goed! – This makes my day!”

Geum urbanum – Geel nagelkruid

Geum urbanum, geel nagelkruid - zaadhoofdjeDe leden van de rozenfamilie (Rosaceae) hebben wel heel diverse manieren om hun zaden te verpakken.

Sommigen vertrouwen op een smakelijk omhulsel, zoals de rozen zelf, maar denk ook maar aan appelen en kersen, frambozen en aalbessen, pruimen en mispels.
Bij anderen vind je geen sappige vrucht, maar wel een schijnvrucht, zoals bij de aardbei.

En bij weer andere geslachten is helemaal niks sappigs meer te bekennen.
Eén van die ’taaie’ rakkers is het geel nagelkruid (Geum urbanum).

‘Nagelkruid’ verwijst naar de geur van de wortel, die vroeger – gedroogd en gemalen – wel eens werd gebruikt ter vervanging van kruidnagel (Eugenia caryophyllus), en dus niet naar de vorm van de zaden, waar je met enige fantasie een hoefnagel (met een omgebogen punt) in zou kunnen zien. Lees verder “Geum urbanum – Geel nagelkruid”

Gelderse roos – Medicinaal gebruik

Viburnum opulus - Gelderse roos, bessenVan de Gelderse roos wordt met name de schors medicinaal toegepast, en de Engelse benaming daarvan, Cramp bark, verraadt al enigszins het gebruik.

Inhoudstoffen en eigenschappen

De belangrijkste inhoudstoffen van de Viburnum opulus zijn viburnine, valeriaanzuur, organische zuren, harsen en looistoffen.
Het kruid, dat gebruikt wordt onder vorm van een tinctuur, een decoct, of als vloeibaar extract, heeft als belangrijkste eigenschappen zijn spierrelaxerende, kalmerende en samentrekkende werking.

Toepassing

De werking van de Gelderse roos gelijkt erg op die van de verwante Viburnum prunifolium (Amerikaanse sneeuwbal), maar is meer algemeen spierrelaxerend. De Amerikaanse sneeuwbal, die overigens in België enkel nog op voorschrift en in voorgedoseerde vorm mag worden toegepast, zou meer effectief zijn op de vrouwelijke organen in het klein bekken.
Toch is ook de Gelderse roos vooral bekend als een kruid dat wordt toegepast bij allerhande vrouwenkwalen: Het ontspant de spieren van de baarmoeder, en wordt daarom wel eens toegepast bij dreigend miskraam (steeds onder medische begeleiding!), maar ook bij menstruele krampen (dysmenorrhee, pijnlijke maandstonden). De samentrekkende eigenschappen van de schors van de Gelderse roos vinden hun toepassingen bij te overvloedige maandstonden (hypermenorrhee) en bij bloedingen in het post-partum (na de bevalling) of in de menopauze (natuurlijk enkel wanneer een cancereuze oorzaak van de bloedingen is uitgesloten).
Maar ook bij ‘krampachtige’ problemen in het maagdarmstelsel kan Gelderse roos nuttig zijn, zoals bij maagkrampen, spastisch colon, darmkolieken, obstipatie… vooral wanneer stress hierbij mede ten grondslag ligt.
Het kruid is ook hypotensief en bloedvatverwijdend en kan worden toegepast bij hoge bloeddruk, bij bepaalde vormen van migraine.
De inhoudstof viburnine is cardiotonisch (‘hartversterkend’).
De ontkrampende werking op de luchtwegen kan het tot een ondersteunend kruid maken bij de behandeling van astma.

Voorzorgen, waarschuwingen

Giftigheid: In normale dosering is de schors van de Gelderse roos niet giftig.
De bessen geven, indien rauw gegeten, aanleiding tot braken en diarree, maar zijn gekookt ongevaarlijk.
Contra-indicaties: Het kruid is niet aangewezen bij mensen met een lage bloeddruk. Het gebruik is afgeraden tijdens borstvoeding, en mag tijdens de zwangerschap enkel worden toegestaan mits deskundige begeleiding.

Brunel – Self-heal

Prunella vulgaris - Gewone brunelDe Engelse naam van de brunel, self-heal, doet vermoeden dat dit plantje een belangrijk geneeskruid is (geweest).
Maar toch vind je tegenwoordig nog nauwelijks iets terug over het medicinaal gebruik van de brunel.
Volgens Mien Verdingh (in ‘Kris Kras Kruid‘) had het plantje ook nauwelijks medicinale toepassingen in de oudheid en de middeleeuwen, en dook het in de fytotherapie pas op vanaf de 16de eeuw. Mien Verdingh zegt nog, dat één van de volksnamen van brunel ‘godsheil’ zou zijn, en dat dat sloeg op de medicinale kracht. Op de website van het Meertens instituut vind ik echter geen enkele volksnaam terug die in deze richting gaat…

De brunel is een samentrekkend kruid, dat in Europa vooral als wondkruid zou zijn toegepast – al worden in de ‘Atrium Kruidenencyclopedie‘ ook bloedingen en overvloedige menstruatie als indicatie genoemd.

Look-zonder-Look, medicinaal gebruik

Alliaria petiolata - Look-zonder-lookRuim een jaar geleden had ik het al even over Look-zonder-look, en ik schreef toen:

Look-zonder-look zal volgens de meeste herboristen niet echt als een kruid worden beschouwd, omdat het medicinaal nauwelijks enige betekenis heeft.

Maar onlangs las ik in Het plantenjaar van Jaap Mennema, dat Look-zonder-look in oude flora’s ook wel ‘Alliaria officinalis’ wordt genoemd. En Google lijkt hem gelijk te geven: ‘Alliaria petiolata’ levert 83.000 hits op, maar ‘Alliaria officinalis’ zelfs een paar duizend meer.
En ‘officinalis’ betekent eigenlijk ‘uit de apotheek, van de apotheek’ (het labo van een apotheek wordt nog steeds de officina genoemd), en als je dat woord in de soortnaam van een plant tegenkomt, kan je eigenlijk zeker zijn dat de plant in het verleden regelmatig medicinaal werd toegepast.

Lees verder “Look-zonder-Look, medicinaal gebruik”