Er zijn zo van die planten die je liever kwijt dan rijk bent.
En ik heb het niet over wat gemeenzaam als onkruid wordt bestempeld…
Ik heb het over planten die je zelf in je tuin haalt, of via goedbedoelende vrienden in je handen gestopt krijgt, maar die al snel iets te enthousiast blijken te groeien en bloeien.
Ik heb er zo ook een paar in mijn tuin…
Mijn echte woekeraars
Met stip op één staat zeepkruid (Saponaria officinalis). Ooit heb ik dat bij Ecoflora gekocht omdat het een inheemse wilde plant is die goed tegen droogte kan, en waarover ook als gebruikskruid wel wat over te vertellen valt.
Maar wat ik me niet realiseerde is, dat dit kruidje flinke worteluitlopers vormt. En daardoor groeit het kweekgrasgewijs door je hele border heen en is niet meer weg te krijgen. Ik probeer de plant dus te verzwakken door alles wat ik zie opduiken meteen weg te halen, maar het lijkt een verloren strijd. Ik heb er me dan ook maar bij neergelegd dat het maximaal haalbare zal zijn om de groei van de plant wat in te dijken, want de hoop dat ze nog ooit verdwijnt uit de border voor het huis heb ik opgegeven.
Een al even brutale plant, maar iets gemakkelijker te controleren, is de Gele dovenetel (Lamiastrum galeobdolon). Ik zag die plant zo’n 15 jaar geleden bloeien in een bosperceeltje van mijn ouders, en vond het zo’n mooie bodembedekker dat ik een paar scheutjes meebracht naar onze tuin… En een paar jaar later ben ik hem genadeloos uit de schaduwborder gaan wegwieden. En nog elk jaar moet ik wat scheuten uittrekken, op één of andere manier krijg ik de plant nooit volledig weg. Gelukkig valt het bonte blad iets beter op dan het blad van het zeepkruid, en bovendien liggen de uitlopers van de Gele dovenetel hoofdzakelijk bovengronds.
Achteraan in de tuin, in het bosgedeelte, mag de plant zijn gang gaan – daar kan ze een paar andere woekeraars (brandnetel, meiklokje, en vooral de spaanse hyacint) het leven zuur maken.
De mindere goden
Een paar jaar geleden plantte ik de Gevlekte dovenetel (Lamium maculatum) als bodembedekker in de rozentuin, en even leek het er op dat die zich even invasief gedroeg als de Gele. Dat bleek gelukkig niet het geval… Dit neefje van de Gele breidt zich in gunstige omstandigheden inderdaad ook snel uit, maar toen hij iets te enthousiast de paden overgroeide (lees: ons iets te veel werk bezorgde) konden we die heel gemakkelijk uit dat deel van de tuin verwijderen. We verhuisden hem naar de rand van de houtkant rond de tuin, en daar leek hij het veel minder naar de zin te hebben, en kan je het onmogelijk een woekeraar noemen.
Er zijn nog een aantal andere planten die berucht zijn om hun invasief gedrag, maar die zich in mijn tuin in toom laten houden…
Het akkerklokje (Campanula rapunculoides), een inheemse wilde plant die in de natuur heel erg zeldzaam geworden is, wordt door tuiniers vaak vervloekt omdat ze zo’n lange worteluitlopers maakt en dus ‘overal’ heen loopt… In onze tuin staat het akkerklokje in een smalle border omringd door een kasseipad. En ik moet inderdaad regelmatig de scheuten tussen de kasseien uitwieden, maar dat maakt het wel ‘controleerbaar’. En ik ben van plan om een paar scheutjes uit te planten in de bloemenweide, en daar mag (moet!) het klokje lustig zijn gang gaan…
Groot hoefblad (Petasites hybridus) schijnt nog zo’n woekerende rakker te zijn… Maar in onze ‘woekerhoek’ lijkt hij het onderspit te hebben gedolven, en niet opgewassen te zijn tegen het gecombineerde geweld van de Donkere ooievaarsbek (Geranium phaeum) en de Pluimpapaver (Macleaya sp.). Die pluimpapaver is ook berucht, maar gedraagt zich hier eigenlijk voorbeeldig.
Ook de Iberische smeerwortel heeft bij sommige tuiniers een slechte reputatie, maar dat is naar mijn ervaring volkomen onterecht. Deze laagblijvende smeerwortel (15 cm) heeft in de loop van meerdere jaren, en zonder dat we hem een strobreed in de weg legden, onder de meidoornhaag een oppervlakte van een kleine twee vierkante meter ingepalmd, maar dat noem ik zeker niet woekeren… Wel vormt de plant een dicht aaneengesloten bladerdek, waar verder niet veel planten de kans door krijgen (maar dat kan je ook als een voordeel beschouwen!).
Cipreswolfsmelk (Euphorbia cyparissias) is ook berucht, maar in de schaduwborder moet het knokken om zich tegenover de Kleine maagdenpalm staande te houden, en in de bloemenweide wil ie tot nader order niet…
‘De juiste plant op de juiste plaats’ moet een adagium zijn in een ecologische tuin…
Maar voor sommige planten is ‘de juiste plaats’ niet noodzakelijk ‘de ideale plaats’. Voor planten met woekerneigingen kies je best een groeiplek die voor de plant in kwestie verre van optimaal is, óf waar ze flink wat concurrentie krijgt van even sterke groeiers….
Maar ik blijf nieuwsgierig: welk zijn in jouw tuin de planten die je zelf hebt binnengehaald, maar die je nu verwenst?
Op het Groot hoefblad na heb (of had) ik alle bovenvermelde staan, maar daar heb ik niet echt problemen mee. Mijn pluimpapaver ben ik zelfs kwijtgeraakt toen ik hem vorige zomer tot op de grond heb afgeknipt en mijn mooie blauwe smeerwortel (Symphytum caucasicum) is op een gegeven moment ook niet meer teruggekomen. Maar de plant die ik vervloek is Sorbaria. Ooit eens een paar planten hun gang laten gaan op een stukje grond … Nu knip ik al vijf jaar iedere winter alle takken tot op de grond af en iedere zomer heb ik terug een Sorbaria-bos…
Ik heb ook een blauwe Smeerwortel, de S. x uplandicum, maar ook die ‘gedraagt’ zich hier voorbeeldig.
De Gewone smeerwortel duikt soms wel eens op op een plekje waar ik hem liever niet heb, maar ook die laat zich hier in toom houden.
Sorbaria ken ik niet… maar daar lees ik inderdaad over: “Hoewel deze soort vrij sterk is, kan hij slachtoffer worden van de vorst vooral in kwakkelwinters. Maar hij herstelt zich tamelijk snel door de wortelscheuten.” En dat laatste klinkt meteen al ‘verdacht’.
Zeepkruid werd hier door het vrouwke om dezelfde reden bestreden – en haar is het gelukt. Maar ik blijf het een hele mooie plant vinden. En ja – de gevlekte vorm van gele dovenetel staat nu ook op de lijst van ongewenste invasieve soorten. Maar wij hebben de inheemse “gewone” gele dovenetel. Die vind het leuk onder de heg. Donkere ooievaarsbek lijkt hier echt niet lastig. Cypreswolfsmelk staat in de kalkrijke zonnige kruidenborder en heeft het daar naar zijn zin. Maar het teveel kan ook makkelijk verwijderd worden. Neen – ik heb andere lastigaards die ik verwijderde of probeer te verwijderen: Ranonkelstruik, Oranje havikskruid en Indische schijnaardbei – en één of andere sterk uitbreidende Aster werd ook al eens voor altijd verwijderd.
Die schijnaardbei heeft het hier ook geprobeerd: tuinafval, door buren gedropt in wat nadat wij het perceel aankochten ‘de woekerhoek in het bos’ ging heten, en waar wij nauwelijks ingrijpen. Behalve die schijnaardbei heeft ook het bonte zevenblad daar een poging ondernomen, maar beiden hebben het loodje gelegd, wellicht wegens te donker of te droog of te ???
Manlief heeft hier een ranonkelstruik geplant, in een donker hoekje in de heg, en die gedraagt zich uiterst bescheiden. zo bescheiden zelfs, dat ik verbaasd ben te lezen dat die ook vervelend kan gaan doen.
En het Oranje havikskruid, dat is hier inderdaad ook een taaie rakker… Hoewel ik het afgelopen weekend in de bloemenweide er nog geen rozetten van kon ontdekken (daar staat normaal een paar vierkante meter van die plant).
Donkere ooievaarsbek vind ik inderdaad ook geen lastige… De zaait zich kwistig uit, maar wegens geen uitlopers trek je die ook weer meteen uit als een groeiplek je niet bevalt.
Wat een interessant overzichtje. De gele dovenetel staat hier tussen een hoop andere planten en heeft hier totaal geen last van woekeren, de paarse daarentegen zette ik een aantal jaren wat te veel in een nieuwe border en die zag zijn kans schoon om serieus uit te breiden ;-( Maar wat hier nog het meeste woekert is klimop bvb aan de slaatkant moet ik elk jaar ingrijpen of de sloot geraakt overbegroeid vrees ik en ook achteraan klimmen ze te uitbundig in allerlei bomen en struiken grrrrr!
Klimop…. inderdaad!
Ik vind het absoluut niet erg dat die achteraan in het bos de bomen inklimt, maar onze ene buur heeft bedacht dat een met klimop begroeide draadafsluiting de ideale perceelscheiding was tussen zijn en onze tuin… en aan onze kant staat daar een hele stekelige berberis voor. Om de over de grond kruipende klimop weg te halen moet ik dus onder die berberis… En ik verzeker je dat dat echt geen pretje is.
nog geen zelf uitgezette woekeraars.
Hoewel ik een zakje zeepkruid zaadjes klaar liggen heb….
Wat ik wel blijf uittrekken is stinkende gouwe en kleefkruid.
Maar het kleefkruid is meer omwille van een kat met lang haar in huis, dat geeft leuke tafereeltjes eens de kleefbolletjes rijp zijn.
En ook de boterbloemen doen het veel en veel te goed, daar kan in de toekomst wel een probleempje ontstaat want die mannen kruipen over alles en laten zich niet echt goed uittrekken.
Ooit kocht ik een wilde hop om een (lelijke) roestige ijzeren poort te bedekken. De poort is ondertussen weg en vervangen, de hop is gebleven. En heeft z’n weg gevonden naar de gemengde haag, waardoor ik elk voorjaar de uitlopers te lijf moet gaan omdat ze anders de hele haag overwoekeren.(leuk, zo tussen de sleedoor/meidoorn/hondsroos! :-/)
Hier is op een paar plekken ook een hop uitgeschoten, maar telkens op een plek waar ze wel ‘mogen’… (’t Heeft ook zijn charmes in het najaar, die vergelende hoppe-waterval.)
Op top staat hier de klimop. Maar deze mag gelimiteerd zijn gang gaan.
Daarna de campanula, die blijft zelfs de hele winter groen. Dat vind ik eigenlijk wel sympathiek.
Dan de cypreswolfsmelk. Die wil eigenlijk een aantal meters claimen, en daar moet ik wel uitlopers van uittrekken. Maar dat spul is in het voorjaar weer zo mooi…
En de grond is hier dus wat zurig.
Eigenlijk deze… maar van de andere kant…
Wat klinkt dat allemaal herkenbaar!
Leuk om over jullie woekeraars te horen.
Van een aantal planten in mijn eigen tuin weet ik dat het woekeraars zouden kunnen zijn. Maar omdat ik een kleine tuin heb, en er graag in rommel, blijft de schade beperkt. Veel van de woekeraars zijn hier met open armen binnengehaald. Onze tuin stond nl. wel vol met bomen toen we hier kwamen, maar vaste planten waren er weinig. Ik was dus blij met alle krijgertjes. Met als gevolg dat hier ook de usual suspects staan: Lamium maculatum, Duchesnea indica en de puntwederik. Oh ja, Houttuynia, die mag er ook zeker bij. Maar storen doen ze me niet eigenlijk.
Ik vrees inderdaad dat ik – en een aantal van mijn Vlaamse mede-tuinbloggers – geconfronteerd zijn met het luxe-probleem van een behoorlijk grote tuin.
Maar doordat het formaat van de gemiddelde Nederlandse tuin een stuk kleiner is dan die van een Belgische, is er in Nederland dan ook nog een stuk meer open ruimte over, en dat ondanks de grote bevolkingsdichtheid…
Ik heb in de tuin vooral last van de vlinderstruikzaailingen van bij de buren. Verder woekert de bosaardbei enthousiast maar dat valt makkelijk te controleren.
Ik probeer bij de aanplanting uit kijken wat ik plant, hier komen dus enkele bijkomende planten op de ‘verbodslijst’.
Bosaardbei is hier ook superenthousiast, maar dat stoort mij inderdaad helemaal niet. En het even grote enthousiasme van de Grote bosaardbei (Fragaria moschata) – die ik lekkerder vind dan haar gewone zusje – nog veel minder.
In de kleinere tuintjes die ik vroeger had moest ik zelf woekeren met de ruimte. Nu in de ‘nieuwe’ bostuin van meer dan 1 hectare staan alleen maar woekerende planten, brandnetel, speenkruid, daslook, gras, braam en zelfs zeldzaamheden zoals paarbladig goudveil en de reuze koningsvaren groeien hier massaal. Het enige wat we nu nog proberen te doen is er nog meer woekerende voorzichtig bij te planten. En ja, brandnetels zou wel wat minder mogen en ja, we zijn wel begonnen met een subtielere kruidige border aan te leggen met rode zonnehoed, heemst, hartgespan en enkele lievelingen van mij zoals rozenwortel ed.
Hier valt dat goed mee, onze tuin is dan ook nog vrij jong.
De gele dovenetel daarentegen is zich serieus aan het uitbereiden… zeggen dat ik die planten nog gekocht heb … .
De Akelei doet het hier ook goed, maar heb ze nog onder controle.
Voorts zijn het vooral de lokale planten die hier de grote onkruiden zijn, met op nr1 …gras!
Interessant. Nu kan ik ook een lijst aanleggen met wat niet aan te planten. Alhoewel ik toch op zoek ben naar planten die tegen de betonnen platen aan de rand van de boomgaard kunnen en die mogen zich wel verspreiden om de brandnetels tegen te houden.
De vorige bewoner heeft ooit een wilde variant van de klimmende winde in de tuin geplant. En ik had niet door wat voor woekeraar dat was en er juist een grote border aangelegd. Die is echt onmogelijk te verwijderen, met gigantische wortelstelsels onder de grond. De frambozenstruik die ik zelf heb geplant staat in mijn andere border en heeft al net zo’n leuk wortelsysteem. Toch hou je die veel makkelijker in toom. De campanula groeit inmiddels inderdaad ook overal, maar die vind ik wel schattig. Hij groeit zelfs in de steeg!
Toch geen haagwinde of akkerwinde? En bewust in de tuin geplant?
Ik ken wel tuinen waar dat in terecht gekomen is, maar het er zelf in planten…
Het zijn inderdaad wel mooie bloemen, maar eens in je tuin blijft het er.
Hoewel…
In een braakliggend hoekje van onze tuin groeide het jaren geleden ook, maar daar heb ik het al lang niet meer gezien… De komende tijd als ik in die buurt rondstruin er toch nog eens op letten…
Ik moest even googelen voor een plaatje 😉 inderdaad, een haagwinde! Die wortels zijn ongelooflijk stevig en gaan ook nog eens diep
daslook is mooi maar neemt alle ruimte in
Mijn groot probleem is de reuze balsemien, ik vond het zo een mooie plant, en die kleur….alle schakeringen van haast wit naar donker fuchsia….Hommels en bijen waren ook zeer enthousiast…., als ik nu echter niet drastisch ingrijp staat mijn hele tuin vol met reuzebalsemien, ieder jaar opnieuw.duizenden exemplaren heb in de loop der jaren al gerooid.Maar ja, ik heb het mezelf aangedaan.En ieder jaar laat ik ze wel hun gang gaan langs de grachtkant, prachtig staan ze daar, maar natuurlijk…die zaaien zich ook weer uit !
Reuzenbalsemien is inderdaad één van de ‘invasieve exoten’: planten die afkomstig zijn van elders, maar het hier heel goed, veel te goed naar hun zin hebben en hierdoor de inheemse plantengroei – inderdaad vooral langs de oevers van waterlopen – dreigen te verdringen.
Op de site van het Agentschap voor Natuur en Bos lees je er meer over…
De grootste woekeraar: pluimpapaver (Macleaya cordata).
Hij is prachtig, maar je raakt hem nooit meer kwijt.
Hij loopt meters per jaar en het wortelstelsel zit tot wel 80 cm diep!
De wortels breken al als je er naar kijkt, en ieder flutstukje wordt een nieuwe plant.
Hij komt zelfs op tussen de gesloten bestrating!
Vandaag kwam ik erachter dat in mijn grasveld echt heel veel kleine bosaardbei voorkomt. De aardbeien zijn nu te zien. Voordien was het alleen het eenvoudige blad. Is er een bestrijdingsmiddel of is het te vertikuteren, Mijn grasveld zal dan wel zwart worden!