AnneTannes Tuin

(to English text)

In dit internationale jaar van de biodiversiteit wil ik proberen om in dit blogje (nog?) wat meer aandacht te besteden aan kleine ingrepen in je tuin waardoor je de biodiversiteit kan vergroten.
Vorig jaar schreef ik al een paar artikeltjes over diverse manieren om je tuin voor allerhande insecten en andere diersoorten aantrekkelijker te maken.

In het laatste bericht in die reeks was de allerlaatste tip die ik noemde: “Zorg voor dood hout in je tuin”.
Maar in en tussen dood hout vinden niet alleen insecten, padden en vogels een goed onderkomen… Dat dode hout verdwijnt immers langzaamaan, grotendeels door toedoen van zwammen. En hoewel die zwammen een groot deel van het jaar een verborgen leven leiden, komen ze toch regelmatig boven water (of moet ik zeggen: ‘boven hout?).
En zelfs op een sombere januaridag, wanneer het lijkt dat er in de tuin niet veel te beleven valt, op vogels kijken na ;-), vind je op het dode hout toch onverwacht weer tekens van leven.

Een korte wandeling door de tuin levert al snel een handvol verschillende houtzwammen op:

Op een forse stam van een jaren geleden gestorven Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) groeit het plooivlieswaaiertje (Plicatura/Plicaturopsis crispa).
In Nederland werd het zwammetje voor het eerst gezien in 1989 (niet ver van de Belgische grens overigens), maar in België zou het al een aantal jaren langer gespot zijn. Intussen rukt het steeds verder in noordelijke richting op. Het plooivlieswaaiertje wordt tegenwoordig als een vrij algemene soort beschouwd.
De meeste bronnen gaan er van uit dat de warmere zomers een verklaring vormen voor de uitbreiding in Noordelijke richting, maar hier en daar wordt ook verondersteld dat het feit dat er steeds meer dood hout in de bossen ‘mag’ blijven liggen de verspreiding ook mee in de hand werkt.
In een publicatie van het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) over Paddenstoelen in de integrale bosreservaten zegt de auteur dan ook

De trend dat veel houtzwammen het momenteel goed doen, is in de bosreservaten en ook in andere bossen ondermeer zichtbaar door het algemeen voorkomen van diverse soorten die hier pakweg 25 jaar geleden niet of nauwelijks voorkwamen zoals Abrikozenbuisjeszwam of Plooivlieswaaiertje. Ook zeldzamere saprofyten als Teervlekkenzwam, Prachtmycena of Beukenkorrelkopje worden steeds meer gevonden, terwijl weinig soorten houtzwammen in dezelfde periode achteruit lijken te gaan.

Tien meter verderop staat nog een jong dood boompje (esdoorn?), nauwelijks meer dan een tak, overeind. Over de hele lengte van het stammetje wringen de vruchtlichamen van de gele trilzwam zich naar buiten door de scheuren in de bast.
Zoals ik vorig jaar al vertelde, is de gele trilzwam – hoewel hij op dood hout groeit – toch een parasiet! Hij leeft immers op een saprotrofe schorszwam. (In dat artikel van vorig jaar trouwens ook een bijzonder recept met gele trilzwam!)

Onderaan hetzelfde stammetje groeit een andere trilzwam, de zwarte trilzwam (Exidia glandulosa, syn. E. plana – foto). De Engelsen noemen die ‘Black witch’s butter’, en die naam zou hij te danken hebben aan het oude geloof dat hekserij op afstand kon worden gehouden door de zwam in het vuur te gooien, althans volgens een bron geciteerd door Healing-mushrooms.net. (Pas op, de Engelse ‘witch’s butters’ zijn allemaal trilzwammen, en hebben dus niks te maken met de heksenboter die we in het Nederlands kennen. Over die slijmzwam (en dat heeft niks met paddenstoelen te maken) schreef ik jaren geleden al eens een stukje.

OK, we lopen nog een klein stukje verder door ons bos, en daar, op een (dit keer nog levend) stammetje van een vlier zien we nog een trilzwam zitten. Dit is een exemplaar dat wat minder amorf is dan de vorige soorten, en aan die herkenbare vorm dankt hij dan ook de naam judasoor (Auricularia auricula judae, foto). Volgens de overlevering zou Judas zich, nadat hij Jezus verraden had, aan een vlier verhangen hebben. (En als je nu meteen opwerpt, dat een vlier toch veel te broos is om je aan te verhangen, lees dan even het stukje over de Folklore rond de vlier in mijn artikel van echt heel lang geleden.)

Op een schijf hout uit de stam van een notelaar die we een paar jaar geleden moesten laten vellen groeit een trilzwam waar ik nog niet helemaal uit ben welke soort het is. Het zou de stijfselzwam (Exidia thuretiana – foto) kunnen zijn, maar ook de klontjestrilzwam (Myxarium nucleatum) krijgt wat stemmen. (En ondanks het ontbreken van zichtbare ‘klontjes’ in de gelatine-achtige massa, ben ik geneigd het op de klontjestrilzwam te houden, omdat de stijfselzwam ‘zeer zeldzaam’ heet te zijn.)

Maar niet alleen op boomstammen (-stammetjes) zijn houtzwammen te vinden. Op dorre takken vind je er ook een heleboel.
En al zal het niet in elke tuin mogelijk zijn om, zoals hier, een dode boom rustig te laten staan, voor een houtmijt of een takkenril kan je allicht plaats vinden, desnoods in een mini-uitvoering. Of je kan van dorre takken een vlechtwerk maken, dat dan lekker ‘decoratief’ stilletjes kan vergaan…

Life and Dead… Wood

In this international Year of Biodiversity, I’ll try to focus yet a little bit more on small actions to increase the biodiversity in your garden. Last year, in the scope of three articles, I summarized the english book ‘No nettles required’, on enhancing wildlife in your garden. (Only in Dutch… I wasn’t translating my blogs yet, but of course you can read the book….)

In the last article in that series, I wrote:

Take care to provide some dead wood in your garden

And dead wood isn’t only a perfect habitat for numerous little critters, but they are slowly decomposed by molds en fungi. And although mushrooms hide for the greater part of the year, they often show in periods that there aren’t many other things to observe (apart from birds on the bird feeder).

During a short walk through the garden, I already found several differend mushrooms, several of them so-called ‘gelly fungi’.
The crimped gill (picture) is not one of them. This mushroom is rather common in Belgium and the Netherlands, but it wasn’t only a few decades ago. Biologists don’t agree yet, whether this is caused by climate change, or by better ways of preservation of woodland area (less removal of dead wood the fungus depends upon).

But let’s have a look at those jelly fungi…
The Yellow brain fungus (Tremella mesenterica, picture) was one I noticed in previous years, as is the Black witch’s butter (Exidia plana, picture). Yet another gelly fungus is the white brain fungus (Exidia thuretiana, below) although this might be another species (Myxarium nucleatum, no english name).

The last jelly fungus I’d like to show you, is not so amorphous as the previous three: Judas’s ear really looks like a brown ear, growing on old and dead elder wood. At least this one is said to be edible, although I never tried it.
There are many more fungi in the garden, even now in winter, but for today, this will do I think…