Winterse silhouetten – de eik

Quercus robur, wintereik. Foto: 1967geezer - Creative Commons License
Eén van de charmes van de winter, is het feit dat de boomsilhouetten zo mooi afsteken tegen de (af en toe) helderblauwe lucht.
Hier in de Zuiderkempen is de zomereik een boom die je heel veel ziet. Vroeger werden akkers en velden vaak van elkaar gescheiden door ‘een eikenkant’, die behalve als perceelgrens ook als houtvoorraad (voor stookhout en ‘boerengeriefhout’) diende. Er wordt wel gezegd, dat een houtkant van honderd meter lengte voldoende was om een boerenwoning continu van brandhout te voorzien: elk jaar werd 10 meter gekapt, en na tien jaar was je dus aan het einde van de rij gekomen. Maar intussen was de eerste tien meter ook opnieuw kaprijp.

De zomereik (Quercus robur) is de meest voorkomende inheemse eik. De wintereik komt in onze streken weinig voor, ook al omdat die toch de voorkeur geeft aan een gemiddelde temperatuur die net een tikkeltje hoger is.
Maar toch even een trucje om de twee van elkaar te onderscheiden: De Zomereik heeft bladeren Zonder steeltje, en de bladeren van de Wintereik hebben Wel een steeltje.
Ja, en dat trucje kan je ook nu nog hier en daar toepassen, want al is het intussen begin december, toch hebben veel inheemse eiken nog flink wat, weliswaar bruin verdroogde, bladeren. Die eiken verliezen hun blad immers pas echt helemaal tegen het eind van de winter.

Een oude zomereik is het hele jaar door een imposante verschijning, maar eigenlijk vind ik de boom in zijn winterse naaktheid nog op zijn mooist. Zelfs een gehavend exemplaar zoals hierboven op de foto straalt kracht en schoonheid uit. De eik op de foto staat in het Windsor Great Park in Berkshire (een foto van 1967geezer, Creative Commons Licentie), maar gelijkaardige landschappen zie je hier en daar in Zuiderkempen gelukkig ook nog wel.
Op Muggenbeets blog vind je een leuke fotomontage van de duizendjarige eik in Lummen. In vogelvlucht niet ver hiervandaan, maar wel aan de andere (voor mij nog steeds ‘de goeie’) kant van de Limburgs-Antwerpse provinciegrens.
Ik vraag me af, hoe het silhouet zal zijn van de Quercus robur ‘fastigiata’ die de laatste jaren regelmatig als straatboom wordt aangeplant. Het is een cultivar die een smalle, opgaande groeiwijze heeft, en in tegenstelling tot de soort dus ook geschikt is om in straten te worden gepland. Er valt natuurlijk heel wat voor te zeggen, dat gekozen wordt voor (een cultivar van) een inheemse soort in plaats van voor een echte uitheemse boom, maar tegelijk vraag ik me toch af, of niet beter voor een inheemse soort zou worden gekozen die van nature een kleinere omvang houdt.

Helaas vallen er de laatste jaren toch regelmatig slachtoffers bij de eiken tussen de velden in de streek: Hier vlakbij in de buurt bewerkt een boer al jarenlang een akker, die door een prachtige rij eiken gescheiden was van het aangrenzende perceel. Een jaar of tien geleden kwam dat tweede perceel vrij, en werd meteen door de boer gekocht. Sindsdien stierven er jaarlijks telkens één of twee eiken… Of de reden een veel te dichtbij ploegen was, of dat de boom met een kettingzaag even geringd is, dat durf ik niet zeggen, maar ik ben er zo goed als zeker van, dat het niet zomaar toevallig gebeurde. Momenteel rest er nog één boom van de oude bomenrij.

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

8 thoughts on “Winterse silhouetten – de eik

  1. Inderdaad zijn grote oude eiken in hun naaktheid erg mooi. Jammer dat je niet zelf een foto maakte van eentje in jullie buurt maar de foto die je gebruikt is niet minder mooi.

    Zonde trouwens dat Eikenhout dat juist zo duurzaam is voor in huizen (vloeren en meubelen) vroeger als stookhout werd gebruikt.

    Hier buiten de stad staan ook hele ouwe Eiken en dat zijn Knoteiken die heel lang niet geknot werden en topzwaar werden en omvielen en totaal uitgehold. Tegenwoordig worden ze weer wel geknot doordat het gebied is gekocht door een natuurbeschermings organisatie.

    Ik heb daar op mijn oude blog al eens over geschreven. Zie http://wildetuinen.blogspot.com/search?q=knoteiken.
    Van dat geknotte hout werden door boeren vaak stelen voor landbouw gereedschap gemaakt (van de dikkere takken), ook werd het gebruikt voor het roken van spek om een speciale smaak aan het spek te geven. Ik heb ontdekt dat precies hetzelfde vroeger her en der in Vlaanderen ook werd gedaan en dat er juist bij jullie nog de mooiste exemplaren staan. O.a. aan de de benedenloop van de Zwarte Beek bij Lummen in de Lage Kempen.

    Van die cultivar die je noemt zijn afgelopen weken bij mij in de wijk exemplaren van geplant, die ‘fastigiata’ dus. Jij schreef dat je voor een ander inheems soort zou kiezen. Welke dan bijvoorbeeld ?

    Oh ja, nog een vraagje: wat is ‘boerengeriefhout’ ?

    1. @Anton: Boerengeriefhout? Daarover schreef je zelf al: “Van dat geknotte hout werden door boeren vaak stelen voor landbouw gereedschap gemaakt (van de dikkere takken)”.

      Inderdaad, ik hou ervan mijn eigen foto’s te plaatsen, maar ik laat toch ook graag mooie foto’s zien. En op dit ogenblik zijn de dagen erg kort, en begint mijn werkdag voor zonsopgang en eindigt na zonsondergang. En in de weekends moet je dan net het geluk hebben ‘mooi licht’ te hebben als je zelf tijd hebt om te fotograferen.

      Ik zou zelf voor een kleine inheemse boom kiezen, zoals bijvoorbeeld een Spaanse aak (veldesdoorn).

  2. @AnneTanne,

    Blijkbaar schreef ik er zelf al over, maar ik wist echt niet dat het boerengeriefhout heette, echt waar niet !

    Ken je die Knoteiken bij Lummen bij jou in de buurt ? Als ik zo afga op GoegelMaps amper 20 km bij jullie vandaan hemelsbreed.

    Ook schijnt daar een gewone Zomereik te staan van circa 1700 jaar oud en met een stamomtrek van 6,40 meter. Die is dus aan Bonefatius ontstapt maar wel al uit die tijd 🙂

    Maar de Wintereik van Muggenbeet is nog dichterbij en net een endje de andere kant op.

    1. De zomereik die je noemt is de ‘duizendjarige eik’ uit het berichtje van Muggenbeet waar ik naar link. Op zijn foto’s zie je inderdaad dat de boom een stamomtrek heeft om ‘u’ tegen te zeggen.

  3. Voor het verschil zomer- wintereik gebruiken wij Vlaamse Ardenners het ezelsbrugje ‘in de zomer draag ik een korte broek, in de winter een lange’. Overigens weet ik in heel zuid-oostvlaanderen geen enkele (!) wintereik staan (en ik kom nochtans veel buiten 😉 ) Dus echt inheems is hij hier in elk geval niet.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.