Hazenpootje

Coprinus lagopus - Hazenpootje, Wooly inky capPaddenstoelen hebben zowat een patent op beeldende, grappige, soms sprookjesachtige namen, en de familie van de inktzwammen (Coprinaceae) blinkt daar ook in uit.

Het hazenpootje (Coprinus lagopus) is een inktzwam die bij voorkeur groeit op dode houtresten, en die wereldwijd te vinden is in bossen, maar die je ook in
tuinen vaak terugvindt op gehakseld hout… en die dus op de paden in onze permacultuur-moestuin een prettig onderkomen vindt. Soms lijkt het zwammetje vanuit de grond te groeien, maar gewoonlijk gaat het dan om een bodem die heel rijk is aan organisch materiaal van vergaan hout.

Het hoedje van het hazenpootje is dicht behaard als het jong is, maar op ‘volwassen leeftijd’ (en dat is een paar uur later) is het vrijwel kaal. De haartjes behoren tot het ‘universele velum‘ dat bij veel plaatjeszwammen de hoed van de jonge paddenstoel beschermt, en die door het groeiende zwammetje opengescheurd wordt en als een ‘manchet’ rond de steel kan blijven hangen.
Coprinus lagopus - Hazenpootje, Wooly inky capBij het hazenpootje blijven delen van dat vlies vaak op de hoed hangen. De Nederlandse naam ‘Hazenpootje’ slaat natuurlijk op het harige aspect van het hoedje, net als de botanische soortnaam lagopus, die is afgeleid van het Grieks lagos (λαγως, haas) en pous (πους, poot). (De geslachtsnaam ‘Coprinus‘ verwijst naar het feit dat een aantal inktzwammen mest als groeiplaats verkiezen.)
Als het paddenstoeletje opkomt, is het hoedje hoog en smal, maar wordt stilaan breder en klokvormig, en later vlak en stilaan komvormig. Naarmate het zwammetje ouder wordt, wordt het hoedje langzaamaan doorschijnend.

De talrijke plaatjes van het hazenpootje zijn aanvankelijk bleekwit, maar verkleuren naar grijs en tenslotten naar zwart, en ze vervloeien uiteindelijk tot een zwarte inktachtige vloeistof, een typisch kenmerk van (heel wat van de ) inktzwammen.

Het hazenpootje wordt niet als giftig beschouwd, maar het heeft geur noch smaak, en niet alleen is het lastig om er voldoende te plukken om er een maaltje van klaar te maken, het is bovendien bijna niet te doen om ze ‘heelhuids’, voor ze tot inkt vervloeien, in de keuken te krijgen.
Coprinus lagopus - Hazenpootje, Wooly inky capHet vervloeien van de plaatjes is een ingenieuze strategie waardoor de sporen efficiënter kunnen verspreik worden. Naarmate de sporen rijpen gaan de lamellen van onder naar boven toe vloeibaar worden. Bij de meeste inktzwammen, waaronder het hazenpootje, krult het hoedje tegelijkertijd op, waardoor de net afgerijpte sporen steeds in een optimale positie komen om door de wind te worden meegevoerd.

Tja… en of de paddenstoel op de foto’s het hazenpootje (Coprinus lagopus) of het vals hazenpootje (of tandsporig hazenpootje, Coprinus lagopides) durf ik niet met zekerheid zeggen. Je kan ze alleen microscopische met zekerheid onderscheiden, al is het vals hazenpootje iets kleiner dan de andere soort, en het groeit iets meer in (kleine) groepjes. Bovendien zijn de sporen van het vals hazenpootje onder de microscoop duidelijk kleiner.
Het hazenpootje is een erg algemene paddenstoel, het vals hazenpootje wordt minder vaak teruggevonden, maar is toch wel erg verspreid in Europa. (Bron: Kees Uljé)
Coprinus lagopus - Hazenpootje, Wooly inky cap
De ‘familie’ van de inktzwammen (Coprinaceae) is overigens onderwerp van verhitte wetenschappelijke discussies. Recent DNA-onderzoek heeft immers aangetoond, dat zelfs de paddenstoelen die binnen het geslacht Coprinus (inktzwam) waren geclassificeerd, niet altijd zo nauw verwant waren als men dacht. Het feit dat de plaatjes van een paddenstoel vervloeien tot een zwarte ‘inkt’, blijkt niet noodzakelijk te betekenen dat die paddenstoel ook verwant is aan een andere zwam die dat ook doet. Het geslacht Coprinus, die men had geïdentificeerd op basis van de idee dat onder andere hun vervloeiende plaatjes ook een genetische verwantschap betekenden, blijkt een aantal paddenstoelen te bevatten die genetisch zo ver uit elkaar liggen, dat ze niet eens tot de zelfde familie kunnen worden gerekend, laat staan hetzelfde geslacht. Bij die soorten is sprake geweest van wat men ‘convergente evolutie‘ noemt (convergeren = naar elkaar toelopen): genetisch weinig verwante soorten ontwikkelen zich in de loop van de evolutie zodanig, dat ze uiterlijk steeds meer op elkaar gaan lijken, ondanks het gebrek aan genetische verwantschap.

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

3 thoughts on “Hazenpootje

  1. Pingback: Een tussendoortje
  2. Wat een leuk, informatief blog is dit! Ik heb het meteen bij Favorieten gezet.
    Nooit geweten dat het hazenpootje zo algemeen was, maar je kijkt er dan ook meestal overheen als je ze niet kent. De hazenpootjes op foto’s 3 en 4 doen een beetje denken aan… kokerwormen?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.