Achillea millefolium – Duizendblad

Achillea millefolium - Duizendblad
Duizendblad wordt omwille van zijn algemeen voorkomen en zijn wat vuilwitte kleur zelden als een schoonheid beschouwd, maar het is wel een plant die als geneeskruid altijd erg in de belangstelling heeft gestaan.

Vanuit de verte zou je de plant als een schermbloemige kunnen aanzien (zie bv de foto bij mijn vorig berichtje), maar als je goed kijkt zie je dat de plant wel degelijk behoort tot de familie van de composieten (Asteraceae, samengesteldbloemigen), zoals ook de zonnebloem, het madeliefje, de paardenbloem en het boerenwormkruid.

Op de foto hierboven (of kijk op het grotere formaat) zie je dat één ‘bloempje’ in werkelijkheid een ‘bloemhoofdje’ is, een groepje bloemen die bijeengehoudenworden door één enkel ‘omwindsel’.
In een zo’n bloemhoofdje zitten bovendien twee soorten bloemen: de (hier onvruchtbare) lintbloemen aan de buitenkant, en de vruchtbare buisbloempjes in het hart van de ‘bloem’. Ook de zonnebloem, het madeliefje en Echinacea zijn composieten die uit lint- en buisbloempjes bestaan, en bij deze planten is ook duidelijker waarom van lint-bloemen wordt gesproken.

Achillea millefolium - DuizendbladSommige composieten hebben maar één soort bloemen: de bloemhoofdjes van de paardenbloem bijvoorbeeld bestaan volledig uit lintbloemen (die hier wel vruchtbaar zijn), terwijl het boerenwormkruid en het klein kruiskruid alleen maar buisbloempjes bevatten.

De geslachtsnaam ‘Achillea’ verwijst inderdaad naar de Griekse held Achilleús (Achilles), wiens wonde die hem was toegebracht door Telephos, op aanwijzingen van de centaur Cheiron genezen werd met behulp van het duizendblad. Duizendblad bevat inderdaad heel wat looistoffen, en wordt dan ook al van oudsher als een bloedstelpend kruid gebruikt.
‘Millefolium’ slaat net als het Nederlandse ‘Duizendblad’ op het fijnverdeelde blad van de plant.
Als kind kende ik de plant onder de naam ‘Gerf’, een volksnaam verwant aan het (eveneens) Limburgse Hasengarve en het Duitse Garbe. Dodoens noemde het kruid trouwens ook al ‘Geruwe‘. Het lijkt niet met zekerheid bekend of deze benamingen verband houden met ‘kerven’ (naar de ‘ingekerfde’ bladeren), of dat ze dezelfde wortel hebben als het Duitse ‘Gerbe’, looistof.

Duizendblad heeft behalve een belangrijke medicinale rol, ook steeds een belangrijke rol gehad in het volksgeloof… maar daarover een andere keer meer!

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

11 thoughts on “Achillea millefolium – Duizendblad

  1. Hoi AnneTanne,

    Als kleur van de bloemen noem je vuilwit en dat klopt ook zeker, want zuiver wit zijn ze inderdaad niet. Maar wist je dat er ook heel zachtroze exemplaren bestaan ? Tot voor kort wist ik dat niet maar ik ben er de laatste maanden een flink aantal tegenkomen. Hoe vaak dergelijke exemplaren voorkomen (t.o.v. de witte) weet ik niet. Zou het soms een natuurlijke ondersoort zijn ? Mij lijken het in ieder geval geen cultivars.

  2. Hallo nogmaals,

    Ik heb ook nog een vraag: “vroeger” (zeg 70iger jaren) zag je in veel tuinen ook een sierplant van ongeveer 3/4 a 1 meter hoog die qua statuur in de verte iets weg had van Boerenwormkruid en ook gele bloemen had en die ook simpelweg Duizendblad werd genoemd.

    “Alternatievelingen” vertelden altijd dat stukken van de gedroogde stengels werden benut bij het gebruik van het ouwe Chinese (” orakel”-) boek de I Ching ten tijd van Confucius. Volgens diverse bronnen schijnt dat ook wel te kloppen maar daar gaat het me niet zozeer om, vandaar dat ik ook niks vertel over het gebruik daarvan.

    De plant lijkt inderdaad wel op Duizendblad, zeker qua vorm van de bladeren maar hij wekt een veel robuuster indruk. Zoals gezegd, die bloemen zijn geel. En voor zover ik me herinner ruikt die plant ook wel lekker.

    Ik heb me altijd afgevraagd welke soort of cultivar dat kan zijn (in Latijns-wetenschappelijke benaming) ? Misschien ken jij die plant ook wel (of heb je em zelfs in de tuin :)) ?

  3. @Brimstone en Tijdtussendoor: dankjewel 🙂

    @AntonV: Er bestaan inderdaad ook roze vormen van het duizendblad… Als ik als kind in het dorp rondfietste, onthield ik altijd goed waar er roze exemplaren in het veld groeiden. Als ik dan eens op pad ging om een grote ruiker veldbloemen te plukken, wist ik waar ik moest zijn.

    Die gele vorm van duizendblad, is Achillea filipendulina. Het is inderdaad een ‘ouderwetse’ tuinplant, die nauw verwant is aan Achillea millefolium, maar toch een andere soort is.
    Ook in droogboeketten vond/vindt je die plant wel eens terug.

  4. Beste AnneTanne,

    Hartelijk dank voor je antwoorden !

    Wat betreft de Millefolium soort lees ik in Heukels’ Flora (2005) dat er zelfs rode bloemen voorkomen. Die Flora maakt geen melding van een ondersoort inzake die verschillende kleuren. Toch wel een bijzonder en mooi plantje ! Erg subtiel ook.

  5. Duizendblad herinnert me aan de cursus natuurgids die ik een eeuw geleden volgde. Kwam regelmatig aan bod als composiet die op een schermbloemige leek.
    Toen kende ik nog minder van planten dan nu, zelfs! Maar mede dankzij deze blog wordt dat alleen maar beter.

  6. @Bart: maar van vliegend en kruipend gespuis ken jij dan weer veel meer dan ik… (om van fotograferen nog niet te spreken…)
    (Enne, voor een meer-dan-eeuweling ben jij toch nog behoorlijk vitaal hé :-p)?)

  7. Vraagje: hoe komt het dat het gewone duizendblad soms roze, soms zelfs rode straalbloemen heeft? Ligt dit aan de samenstelling van de grond? Van de hortensia is het bekend dat de bloemkleur kan variëren met de grond waarin hij groeit. Daarmee zijn proefnemingen gedaan. Mbt duizendblad vond ik hierover tot nu toe niets. Alleen de informatie “vaalwit tot rozig tot rood” wordt overal herhaald, zonder uitleg.

    Hierbij nog een link naar een plantenboek dat inmiddels online is gezet. Ik vond dit altijd een van de aardigste boeken over kruiden, waarin de beschrijvingen een beetje verhalend, poëtisch zijn gegeven. Het betreft het boek: “Praat eens met planten – kruiden vertellen” door Mia Leene, in 1981 verschenen bij uitgeverij Ercee te Haarlem (in 1982 nog eens herdrukt).
    Het staat momenteel op internet: http://www.henkenmialeene.org/boeken/praat_eens_met_planten/
    Een van de beschreven planten is duizendblad, aardig om te lezen en er staat ook leuke informatie in:
    http://www.henkenmialeene.org/boeken/praat_eens_met_planten/heilsoldaatje_duizendblad.html

  8. @Rob: Dankjewel voor de leuke links…

    Wat die rode/roze kleur betreft: uit ervaring weet ik dat de roze kleur behouden blijft ook bij verplanten van de plant over een behoorlijke afstand. Bovendien vindt je wel eens een plant met roze bloemen tussen een veld witte. De grondsoort heeft er alvast niks mee te maken.
    Bovendien vind je heel wat tuincultivars met bepaalde tinten roze (‘Paprika’ is bijna rood, ‘Summerwine’ is donkerroze….).
    Ik leidt daaruit af dat de roze kleur toch genetisch bepaald is, maar waarschijnlijk veroorzaakt wordt door een recessief, of een weinig voorkomend gen.

  9. Wat ’toevallig’, om hier de namen van Henk en Mia Leene tegen te komen…
    Mia is reeds overleden, maar Henk is still going strong, inmiddels 84, en woonachtig op Sivas in Zuid-Frankrijk (www.sivas.com).
    Ik heb hem inmiddels verscheinene keren aldaar opgezocht: zijn geest is gelukkig nog zeer scherp.
    Henk is de zoon van Jan Leene, oftewel Jan van Rijckenborgh, de oprichter van het Lectorium Rosicrucianum.
    Vanaf begin jaren 70 hebben Henk en zijn vrouw Mia het levenswerk van vader Jan voortgezet op het landgoed Sivas: zie de reeds aangegeven website hierboven.
    Na het overlijden van Mia is deze geestesschool tijdelijk in de vergetelheid geraakt, totdat Robert Swami Persaud, al jaren op zoek zijnde naar Henk Leene, laatstgenoemde vond, en opzocht.
    Dit contact heeft geresulteerd in de Orde van het Klassieke Rozenkruis (www.klassiekerozenkruis.com), alwaar het werk van Henk en Mia Leene een belangrijke plaats inneemt.

    Overigens, wat planten en kruiden betreft: het is ieder voorjaar weer spannend, wat de vogels en de wind aan kruiden en vruchtbomen in mijn tuin ‘gezaaid’ hebben: altijd weer precies wat mijn vrouw en ik feitelijk nodig hebben, en altijd op de juiste plaats opgroeiend!

    Hartelijke groet,
    John

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.