Een vogeltje op een krukje!

Corydalis solida - Vingerhelmbloem. Foto: AnneTanne - Creative Commons License

De vingerhelmbloem, Corydalis solida, is ̩̩n van mijn favoriete voorjaarsbloeiers. Ik heb het jaren geleden aangeplant onder de beuken, omdat de plant behoorlijk immuun schijnt te zijn voor konijnenvraat Рen toen we hier pas woonden hebben die beesten hier lelijk huisgehouden. Stel je voor: je plant een paar honderd boompjes aan (formaat bosplantgoed), en daarvan wordt ruim driekwart compleet geringd door vraatzuchtige konijnen. (Overigens, van het overblijvende kwart heeft de helft het door het extreem droge voorjaar ook niet gehaald.)

Onder de beuken dus… Ik heb daar een plantje geplant, nu zo’n twaalf of dertien jaar geleden, en daar is het jarenlang ook bij gebleven. Het plantje bloeide wel, maar verspreidde zich niet verder. De sneeuwroem die ik tegelijk had geplant, die deed dat wel heel enthousiast (dat zijn de groene sprietjes die je her en der op de eerste foto ziet.) Maar sinds een jaar of vier-vijf begint ook de vingerhelmbloem zich te vermenigvuldigen. Als ik alle plantjes, ook de meest minuscule kiemplantjes meetel, kom ik toch al aan een twintigtal. Onder de beuken is de bodem iets hoger dan verderop in de tuin, en de eerste vingerhelmbloem staat bijna bovenaan de helling. Het grootste deel van de zaailingen staat dan ook ‘heuvelafwaarts’, behalve eentje, en dat is het eerste plantje dat dit jaar in bloei is gekomen.
Vanaf nu tot eind april is het heel kleurig daar onder de beuken, maar als de lente vordert en de beuken in blad komen, verdwijnt die kleurenpracht.

Vingerhelmbloem - Corydalis solidaEn het is aan de vorm van de bloempjes, dat het plantje een aantal van zijn volksnamen dankt: met wat fantasie kan je er een vogeltje in zien dat, klaar om op te vliegen, op een stokje zit. En dus heet het plantje ook wel ‘Vogeltje-op-de-kruk’. Op de foto hiernaast is dat weliswaar niet goed te zien, ik probeer één van de volgende dagen een betere versie te maken.

Ook in andere talen legt men verbanden met een vogel, zowel in het Duits als het Engels ziet men gelijkenis met de lang gespoorde achterteen van een leeuwerik, en noemt men het plantje ‘Leeuwerikenspoor’ (Lerchensporn, Larkspur). Een Engelse volksnaam is ook ‘bird-in-a-bush’.
(Overigens: ik heb mij laten vertellen dat de botanische geslachtsnaam ‘Corydalis’ afkomstig is van het Grieks Korydalis dat kuifleeuwerik betekent – al zijn er ook bronnen die eerder een verband leggen met het Griekse ‘Korys’, helm (vergelijk het Nederlandse helmbloem). Maar ik veronderstel dan wel, dat Korydalis dan eigenlijk ook ‘gehelmde leeuwerik’ betekent, en dan komen beide verklaringen weer heel dicht bij elkaar.)

Oh ja, waar die ‘vinger’ in vingerhelmbloem vandaag komt? De vingerhelmbloem lijkt heel erg op de holwortel, op twee kleine verschillen na: bij de vingerhelmbloem vind je (soms) een soort schub, schede, rond de stengels onderaan (ik heb hiervan een – slechte – foto op Flickr staan). En bij de vingerhelmbloem vind je waar de bloem aan de stengel ontspringt, handvormige schutblaadjes – met vingertjes dus – die de holwortel niet heeft.
Bovendien heeft de vingerhelmbloem (Corydalis solida) een volle wortel en volle stengels, en zijn die bij de Holwortel (Corydalis cava) hol. Maar dat zijn dus kenmerken die je pas ziet als je de plant beschadigt.

Corydalis solida in ‘Deutschlands Flora in Abbildungen’, 1796. J.G. Sturm. Public DomainNet zoals heel wat andere planten die in het vroege voorjaar bloeien (en waarvan het zaad dus rijp is in het late voorjaar) maakt ook de vingerhelmbloem gebruik van myrmecochorie, verspreiding met behulp van mieren. Ja, ook de helmbloem heeft zaden met een ‘mierenbroodje(elaiosoom). Dat mierenbroodje is trouwens heel mooi te zien op de tekening uit ‘Deutschlands Flora in Abbildungen‘ uit 1796, van Johann Georg Sturm.

De helmbloemen zijn giftige planten, maar er zijn toch een aantal medische toepassingen. In de Chinese geneeskunde is er een Corydalissoort, die omwille van zijn pijnstillende eigenschappen wordt toegepast.
In de Westerse kruidengeneeskunde zou het kruid wel zijn toegepast bij Parkinson-achtige tremoren (bevingen).
Omwille van zijn giftigheid wordt het in de moderne Westerse fytotherapie niet of nauwelijks toegepast, maar als ondergroei onder een paar eeuwenoude beuken, blijft het mijn lievelingetje.

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

5 thoughts on “Een vogeltje op een krukje!

  1. Ik blijf me verbazen over jouw haast encyclopedische kennis van Dame Flora en haar kinderen. Toegegeven: ik benijd je zelfs een beetje want ik heb er (helaas) net zoveel verstand van als een eend van onweer, of een kraai van een zaterdag. Te mijnent laat ik alles zo’n beetje groeien en ik vind het resultaat overigens best wel bekijkenswaardig.

  2. In 2001 stond er zomaar eentje midden in het grasveld. Ik verdenk een vogeltje van een poepje in mijn tuin gelaten te hebben. Foei. 😉 En nu lees ik jouw verhaal en stuif naar buiten om te zoeken. Jawel hoor. En ieder jaar zijn er meer. Ze bloeien nog net niet. Dikke knoppen. Nog even geduld. Bedankt voor de herinnering.
    Antoinet

  3. @ Pernikkel: Tja, ik heb enerzijds een tic wat betreft etymologie, en anderzijds heb ik wat met plantjes… en van het één komt dan het ander!

    @ Annemie: Ook hier is het eigenlijk geen streekeigen plantje. Maar ik weet dat ik het in de omgeving van Leuven regelmatig in de bermen ontdekte.

    @ Antoinet: Hé, da’s een leuke manier om er aan te komen… Zo’n opvallende bloemen zijn nog niet spontaan in mijn grasveld terecht gekomen (behalve dan de obligate boterbloemen…)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.