Eigenwijze tuinier Bart publiceerde woensdag een artikel over kindvriendelijke tuinen als aanvulling op mijn reeksje. Hij schreef dat hij mijn onderverdeling zou aanhouden, en gaf daarbij blijk van helderziende capaciteiten, want één van zijn hoofdstukjes was ‘spelen’, en dat had ik als afsluiter van de reeks nog in petto.
‘De groene stad’ beschrijft in Natuurlijk spelen hoe de gemiddelde Nederlandse speelplek er uit ziet (en ik vrees dat het in Vlaanderen al niet veel beter is):
Een wipkip, een speelhut, een glijbaan, een bankje en daaromheen een hek. Ziedaar de gemiddelde Nederlandse speelplek. Keurig ingepast en afgeschermd, tot tevredenheid van ouders en omwonende. Kinderen vinden er meestal geen bal aan.
En dan denk ik aan mijn mooiste speelherinneringen als kind: De ‘wereldreizen’ die we maakten doorheen ‘het veld’, een groot braakliggend terrein, waar heel veel soorten hoge grassen groeiden… Plekken met rood gras, met geel-bruin gras, zelfs plekken met groen gras…. en elke kleur was een ander land.
Cowboy en Indiaantje spelen (als de jongens ons lieten meedoen – ik wilde altijd indiaan zijn) in dat zelfde veld. Sluipen door het gras en niet gezien worden.
De hut in ‘den Den’ (de sparrenplantage van mijn grootvader).
Korenbloemen plukken…
Kermisappeltjes (= meidoornbessen) zoeken om maaltijden voor de poppen mee te maken (als mijn vriendinnen me eens tot poppenspel konden overhalen).
En toen ik een jaar of zes was, kreeg ik van mijn ouders een schommel. Ik herinner me nog heel erg goed met hoeveel trots ze me over dat cadeau vertelden. En echt, ik was er op dat ogenblik ook heel blij mee… maar wat moet het mijn ouders achteraf pijn hebben gedaan, dat er op die schommel zo weinig geschommeld werd.
Zoonlief heeft dan ook nooit echte ‘speeltuigen’ voor de tuin gehad. Geen schommel, geen klimrek…
Een zandbak had hij wel… en daar speelde hij zelfs af en toe in. Vooral toen hij ook een voorraadje bakstenen kreeg om mee te ‘metselen’. (En, veel te zelfstandig als dat manneke soms kan zijn, heeft hij in een onbewaakt ogenblik een emmertje cement uit de berging gehaald en échte mortel gemaakt. Het viel ons pas dagen later op dat ondanks de striemende regenbuien het ‘zand’ toch wel fantastisch goed tussen de stenen bleef zitten.)
Maar eigenlijk was (en is) hij veel liever elders in de tuin kuilen aan het graven. Op ‘het Veld‘ heeft hij dan ook toestemming om kampen te graven/bouwen zoveel hij maar wil (maar afspraak is wel dat hij geen kuilen meer graaft in ‘het bos’ – en dat zijn kampen nooit dieper zijn dan een halve meter).
En ‘een schommel’ is er in de tuin van buurvriendjes: Een bijna polsdik touw dat aan een stevige tak van een eik hangt. Als Tarzan door de tuin zwieren is toch veel leuker dan dat brave schommelen zeker?
Tussen de hazelaars die achter één van de borders staan en de meidoornhaag die de perceelgrens vormt, houdt zoonlief al jarenlang een tunnel vrij. Hij vind de geheimzinnigheid van dat donkeroverwelfde pad fantastisch.
Ja, en af en toe bezeert hij zich. Geschaafde knieën, blauwe plekken, brandneteljeuk. And so what?
Al spelend moet een kind zijn eigen grenzen kunnen verkennen, zijn grenzen verleggen, zichzelf leren kennen. Spelen is bloedserieus, en dat realiseren we ons als ‘grote mensen’ soms niet meer.
He, ik denk nu plots aan een van mijn laatste jaren bij de scouts. Het jaarthema was toen ‘Spelen voor de vrijheid. Vrijheid om te spelen’ (Ja, zo oud ben ik dus al). In het extra-nummer van het tijdschrift voor de leiding stond toen een prachtig gedicht over buitenspelen waarvan ik nog jarenlang fragmenten uit het hoofd kende, en op dit ogenblik is het plots helemaal weg. Alleen herinner ik me nog dat in dat gedicht heel sterk die behoefte van kinderen verwoord werd om al spelend letterlijk en figuurlijk tegen dingen aan te lopen, hun kop te stoten… en daardoor te leren hoe je met elkaar, de wereld en het leven omgaat.
‘Speeltuigen’ in je tuin… in mijn ogen is dat het laatste waar je je als ‘kindvriendelijke tuinier’ zorgen om moet maken.
Ruimte om – binnen bepaalde grenzen en met oog voor de veiligheid – te doen waar je zin in hebt. Zand, water, stenen en takken…
…En de grenzeloze creativiteit van een kind
misschien ligt het aan de leeftijd van de kinderen, maar bij ons thuis zijn zowel zandbak, klimtoestel en schommels als de trampoline bijzonder populair. Vooral van de trampoline had ik het niet verwacht; maar een tuinbezoek is blijkbaar niet compleet zonder een kwartiertje springen en dollen op de trampoline.
Misschien bekoelt die liefde de komende jaren, we zullen zien…
Wij hebben geen trampoline en geen zwembad en onze kinderen amuseren zich hier echt, tot ieders tevredenheid. En toch gaan ze wel eens speciaal bij vriendjes wat verderop ‘om te springen’. Als die buren op vakantie zijn en wij hun kippen gaan voederen wil iedereen mee: om te springen… Nu ja, wij gingen ook wel eens bij de buurkinderen om hun jokary (noem je dat zo, zo een balletje met een rekker aan een houten blokje).
Een schommel hangt hier ook in de bomen en de toren en zandbak die we met rekup-materiaal van de bouw in elkaar geflanst hebben, heeft hier al negen jaar bijzonder veel succes. Vooral bij de kleintjes natuurlijk, maar ook de oudsten durven nog eens zandbakken (die bouwen dan Minastirit uit Lord of The Rings na of spelen ’twee meisjes op het strand’ compleet met een flutboekje erbij). Zand is leuk omdat het een makkelijk te bewerken bouwmateriaal is (ja in de Kempen is de grond dat ook, maar je moet al een stevige kerel zijn om met onze aarde te blijven spelen.)
‘Speeltuigen’ in een tuin zijn denk ik wel ok. Op voorwaarde dat:
– er niet op voorhand vastligt wat je er allemaal mee moet/mag doen. trapje op en schuifje af, dat is veel te weinig. Een klimtoren, daar moet je ook in kunnen kamperen en picknikken, een dak van takken op bouwen, de zandbak naar boven verhuizen met een katrol, bergbeklimmen, … (ik denk dat daar trouwens het geheim zit: saaie speel-tuinen zijn vaak tuinen waar het scenario vooraf vastligt (ook bij saaie woonkamers is dat zo))
– er ook wat anders in die tuin is: natuur, planten om mee te koken, bouwen, verven…, dieren om te beloeren, verstopplaatsen, ruimte, verrassende hoekjes, water … (en daar hoef je echt geen kasteelpark voor te hebben)
– en uit esthetisch oogpunt (maar dat is geheel persoonlijk) als die schommels en klimdingen min of meer opgaan in het geheel. Een schommel of klimtouw in een boom, een zandbak tussen de bloemen, een toren die verdwijnt tussen heesters en boomkruin. Zo een gazontuin bezaaid met speeldingen, dat lijkt mij zo een saaie omgeving om in op te groeien.
Ik wilde ook helemaal niet zeggen dat speeltuigen niet ‘mogen’ (maar dat hadden jullie wel begrepen hé?), wel dat ik gemerkt heb dat ze niet ‘hoeven’, en dat in elk geval zoonlief er niet echt behoefte aan heeft. Allicht heeft dat ook te maken met het feit dat hij enig kind is gebleven, en speeltuigen als schommels en trampoline een ‘kind alleen’ veel minder tot fantasie uitdagen dan een groepje.
En inderdaad Yo, hoewel wij hier in de ‘alluviale’ Kempen wonen, waar er flink veel klei in de ondergrond zit, is de bovenste halve meter van de aarde hier heel los en nodigt dus vanzelf uit tot graven en spelen…
Zoonlief heeft regelmatig gevraagd om een zwembad, maar enerzijds vermoeden we dat de interesse daarin snel bekoeld zal zijn als hij er inderdaad eentje zou hebben, en in de tweede plaats vormt precies het zwembad bij enkele vriendjes een belangrijke aantrekkingspool om een keer dáár te gaan spelen.
Enne, mijn vriendin, die onze kippen komt voeren als wij op vakantie zijn, vertelde me een keer dat die bezoekjes aan onze tuin voor haar zonen het hoogtepunt van hun vakantie thuis is…
(Oh ja, vergeten dat we toch een klimtoestel hebben: één van de boskersen in het kippenhok is zowel door de kippen als door zoonlief voor dat doel uitgekozen.)