Op zoek naar de feiten over Stevia rebaudiana I – Honingkruid, een inleiding

Stevia rebaudiana. Copyright: Hilde Degraen

Een tijdje geleden suggereerde een vriend me, om ook eens een blogje over het Stevia rebaudiana, het Honingkruid te plegen. Ik was meteen enthousiast, want over dat plantje is een heleboel te vertellen. Maar al heel snel realiseerde ik me, dat ik in één stukje over Stevia nauwelijks mijn ei zou kwijtkunnen. Je voelt me aankomen: het wordt weer een reeksje…

De titel van dit stukje geeft al aan, dat er wat tegenstrijdige opvattingen bestaan over Stevia. Enerzijds heeft de Europese Commissie in 2000 een aanvraag om Stevia als een nieuw voedingsmiddel in de handel te brengen geweigerd, anderzijds is het plantje in Zuid-Amerika al eeuwenlang in gebruik Рwordt Stevia in die landen zelfs door Coca-cola gebruikt als zoetmiddel (al hoeft dat niet perse een positieve referentie te zijn) Рen is het in Japan ̩̩n van de belangrijkste zoetmiddelen op de markt.

Nu ben ik zelf niet de meest goedgelovige persoon, en ondanks mijn liefde voor plantjes en kruiden wilde ik hier wel meer over weten vóór ik voetstoots aannam dan Stevia écht zo goed was. Aspartaam werd immers ook jarenlang zelfs door kinderartsen aanbevolen voor gebruik in kindervoeding, tot het een aantal jaren geleden in het nieuws kwam omwille van kankerverwekkende eigenschappen.

Vooraleer mee te lopen met de vele juichberichten over Stevia, wilde ik toch echt wel wat meer weten. ‘Natuurlijk’ hoeft immers niet perse te betekenen: onschadelijk.

Ik wil eerst wat meer vertellen over de geschiedenis van Stevia, vooraleer in te gaan op de regelgeving rondom Stevia in Europa. In een derde artikel ga ik tenslotte in op wat er aan onderzoeks- en ervaringsfeiten voorhanden is.

De geschiedenis van Stevia

Stevia is al eeuwenlang bekend in Paraguay, met name bij de Guarani-indianen, die het kruid gebruikten als zoetmiddel, onder andere in hun maté, maar ook als een kruid dat de spijsvertering ondersteunt, als tonicum en voor de locale behandeling van verwondingen.

De Spaanse conquistadores hoorden al in de 16de eeuw over dit ‘zoete honingkruid’, maar het is voor mij onduidelijk gebleven of zij ook al echt kennis maakten met het kruid. Er werden in de loop van de tijd zeker al andere soorten uit het geslacht Stevia beschreven, maar de extreem zoete smaak komt alleen voor bij de S. rebaudiana.

Op de beschrijving van de plant moeten we wachten tot het einde van de 18de eeuw:

Op het eerste gezicht is er niks opvallend aan de plant, maar als men een blaadje in zijn mond steekt, fascineert het door zijn zoetheid. Een stukje van een blad is genoeg, om een uur die zoetheid in de mond te proeven
Bron: Stevia guarani

Met die woorden spreekt in 1887 over Stevia. Deze Bertoni was een Zwitsers wetenschapper die aan het einde van de negentiende eeuw naar Zuid-Amerika emigreerde, en er jarenlang de cultuur van de Guarani-indianen bestudeerde. Naast een heleboel andere planten, beschreef hij ook als eerste de Stevia.

zegt dat de Stevia rebaudiana genoemd is naar de botanist Rebaud. Dat is slechts ten dele juist: Moisés Bertoni, die de plant zijn huidige naam gegeven heeft, was gehuwd met Eugenia Rebaudi, een scheikundige van Paraguayaanse afkomst.
Samen met zijn vrouw vond hij (nee, niet ‘ontdekte hij’, dat deden de Guarani-indianen) de Stevia rebaudiana, en beschreef de plant. De soort is dus vervolgens naar zijn vrouw genoemd.

Al snel komt er meer belangstelling voor de plant, en in 1931 isoleerden de Franse scheikundigen Bridel en Lavieille een wit kristallijne stof uit de plant, met een zoetkracht die 300 maal groter was dan die van suiker. Uit hun dierexperimenten bleken alvast geen duidelijke toxische effecten.

Tijdens de tweede wereldoorlog was er in Engeland een schaarste aan suiker en andere zoetstoffen, en werd er gezocht naar een vervangmiddel. Ene R. Melville meldt daarop in een memo aan de toenmalige directeur van de Kew-gardens, dat hij denkt dat Stevia hiervoor in aanmerking kan komen:

(That the leaves of Stevia) have long been used by the native of Paraguay for sweetening their mateí and as a general sweetening agent. Their use has been suggested for sweetening beer, tobacco and instead of sugar in drinks for hot climates. Later, the possibility of employing the leaves or the extracted sweet principals was considered for sweetening foods. (…)
Two or Three leaves are enough to sweeten a cup of tea or coffee. Stevia leaves can be kept indefinitely in the dried condition. (…)
They may be added whole or powdered to tea or coffee and the powdered leaves could be added to stewed fruit and other dishes without the necessity for separating the sweet principles.

Vanaf 1954 werd Stevia gekweekt in Japan, en het verbruik in dat land kent vervolgens een enorme vlucht vanaf de zestiger jaren, toen de Japanse regering het gebruik van verschillende kunstmatige zoetstoffen aan banden legde omwille van risico’s voor de volksgezondsheid. Door het toenemende bewustzijn dat sucrose (gewone suiker) het risico op cariës, zwaarlijvigheid en diabetes verhoogt, nam het verbruik verder toe, en tegen het eind van de jaren ’80 bedroeg de jaarlijkse Stevia-oogst in Japan zo’n 1700 ton, wat een opbrengst van ongeveer 190 ton Stevioside betekende.

Langzaam maar zeker komen we dichter bij het heden… Maar eerst is er 1998, het jaar waarin professor Geuns van de K.U.Leuven bij de Europese commissie een aanvraag indient om Stevia als een nieuw voedingsmiddel op de markt te mogen brengen…
En laten we dat nu maar beschouwen als cliff-hanger, waar ik de volgende keer mee verderga…

Bronnen

De foto bij dit artikel valt niet onder een Creative Commons License zoals de overige inhoud van de blog. Het gewone copyright is hier van toepassing.

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

5 thoughts on “Op zoek naar de feiten over Stevia rebaudiana I – Honingkruid, een inleiding

  1. Hallo,
    Eustas, European Stevia Association, houdt in juni 2008 het tweede Symposium.
    Momenteel loopt een tweede officiële aanvraag naar de erkenning van Stevia bij Europa.
    Wie graag meer inlichtingen hierover wil, of zijn naam wil zetten op de lijst die we bijhouden voor geïnteresseerde mensen, mag zich melden. Meer inlichtingen zijn ook te vinden op http://www.eustas.org – een nederlandse versie van deze webstek volgt nog.

    Groetjes,

    Sonja
    sonja.deneve@skynet.be

  2. Hallo,

    Even mijn ei kwijt.Enkele jaren geleden leerde ik stevia kennen op een natuurbeurs
    in Ieper.
    Toen al zegden ze zelfs dat dit lekkere zoete plantje verboden was in Belgie.
    Waarom, zouden er grote industieelen verlies lijden? waarom verbieden ze stevia, al is het niet schadelijk voor de gezondheid?
    Gelukkig heb ik mijn adres waar ik mijn lekker zoetmiddel altijd kan vinden.
    GROETJES Lieve

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.