Giftige gasten…

Atropa belladonna - wolfskers
Ik deel de fascinatie die nogal wat kruidenliefhebbers hebben voor heksenkruiden. Nee, gebruiken zal ik ze nooit of te nimmer, maar ik vind het wel heel boeiend om er allerlei over te vernemen, en toen ik op de plantendag van Kalmthout een week of zes geleden in het kraampje van Ecoflora een jong wolfskersplantje vond, ben ik toch overstag gegaan. (En een paar meter verder stond Bart Belmans van Sanguisorba, en die had zelfs een alruin bij!!! Maar toen heb ik me sterk gehouden, en heb mijn portemonnee in mijn tas gelaten… Een mens moet toch iets te verlangen overhouden…. Volgend jaar misschien?)
Sommige mensen weren hardnekkig elke plant die ook maar een spoor van gif zou kunnen bevatten uit hun tuin, zeker zolang er kinderen zijn. En ik moet toegeven, de wolfskers is een plant die ik toen mijn zoon jonger was, ook nooit in mijn tuin zou hebben geplant. De bessen van de plant zijn zo mooi zwart-glanzend… zo verleidelijk… en slechts een paar bessen kunnen voor een kind al dodelijk zijn. (Lees meer over de Wolfskers in mijn Kruidenmand.)
Zelf ben ik daar anders mee omgegaan… Nee, met giftige besdragers ben ik dan wel wat terughoudender geweest, maar een plant als digitalis, als wolfsmelksoorten heb ik zonder veel aarzeling in de tuin laten groeien, ook met een ondernemende en onderzoekende kleuter onder mijn hoede.
Maar vervolgens nam ik ook de tijd om samen met zoonlief de planten in de tuin te bekijken, te leren kennen en te benoemen…
En we keken in de boekjes met de Flowerfairies, de bloemenkinderen van Cicely Mary Barker, en daar lazen we over het vingerhoedskruid:
Wolfskers

Vingerhoedskruid,
vingerhoedskruid,
als jij in de zomer
je bloemen ontsluit,
dan vliegen de hommels
bloem in en bloem uit,
om zo van je honing te snoepen.

Vingerhoedskruid,
vingerhoedskruid,
al zie je er nog zo
aantrekkelijk uit,
als iemand je aanraakt,
dan zal ik heel luid:
“Vergiftig, niet afplukken!” roepen.

En over wolfsmelk bedachten we samen, dat mensen wolven erg gevaarlijk vinden, en dat ze de wolfsmelk zo genoemd hebben, omdat het melksap ook gevaarlijk is…
En zoonlief groeide op en leerde stilaan dat planten heel leuk en boeiend zijn. Hij leerde dat ze soms heel lekker zijn, of heel erg nuttig: Toen hij nog een kleuter was, maakten we tijdens een mooie zomer we samen Sint-Jansolie. Een paar weken later waren we met vakantie, en raakten zijn beentjes in de liezen wat geïrriteerd door de ‘samenwerkende kracht’ van zwembroek, zout en zand. Je kan je zijn opgetogenheid voorstellen toen het beentje dat we met ‘onze’ olie behandelden dadelijk genezen was, en dat een zalfje uit de winkel op het andere beentje geen effect had!
Maar hij leerde ook, dat planten giftig en gevaarlijk kunnen zijn, en dat enige voorzichtigheid dus nodig is…

(Later toegevoegd: Na het schrijven van mijn blogje voor vandaag, snuffelde ik nog even in een paar andere blogs, en zag dat Laïs het vandaag ook over vingerhoedskruid had… Voor meer info dus ook even daar kijken!)

Deze buttons respecteren je privacy (zie info):

17 thoughts on “Giftige gasten…

  1. ik had tydens een niet zo helder moment in een (ongezonde!) ingeving vroeger eens tamelijk wat gedroogd vingerhoedskruid opgegeten, en had het zonder problemen overleefd.

  2. De giftigheid van vingerhoedskruid is inderdaad een stuk minder uitgesproken dan die van een aantal rakkers als wolfskers, bilzekruid, monnikskap…
    En precies daarom een goeie ingang om aan kinderen mee te geven dat mooie planten toch ook giftig kunnen zijn.
    De giftigheid van digitalis zit – zoals bekend – vooral in een aantal stofjes die op het hart een invloed hebben.
    Het kruid heeft inderdaad een duidelijke giftigheid, maar William Withering, de ontdekker van één van de actieve stoffen in de plant, schreef al in de 18de Eeuw: “The foxglove, when given in very large and quickly repeated doses, occasions sickness, vomiting, purging, giddiness, confused vision, objects appearing green or yellow; increased secretion of urine, slow pulses, even as low as 35 in a minute, cold sweats, convulsions, syncope, death.�
    Hij heeft het dus niet alleen over zeer grote, maar ook nog eens snel herhaalde dosissen…

    (Oh ja, ik denk dat je wolfskers wellicht beter niet betrekt bij ‘ongezonde ingevingen’ als boven genoemd… die giftigheid is van een net iets andere orde 😉 )

  3. Hallo daar,
    na wat informatie naar ‘Rudbeckia Purpurea Echinacea’ plofte ik jouw, toch wel mooie en overzichtelijke site binnen. Al heb ik toch enigsinds moeite als jullie praten over het mindere gif in het vingerhoedskruid hoor. Ik hoop (en dat meen ik van harte) Dat jullie je kinderen hier echt goed inlichten over deze zeer giftige planten:

    Goudenregen, oleander, papaver, blauwe monnikskap, vingerhoedskruid…het klinkt als een mooie bloementuin, maar dit zijn enkele voorbeelden van zeer giftige planten die gewoon in de achtertuin kunnen groeien. En de symptomen die deze planten kunnen veroorzaken liegen er ook niet om: gevoelloosheid, braken, verlamming, hartstoornissen en soms zelfs de dood. Een paar druppeltjes gifsap uit de monnikskap (Aconitum napellus) kan bijvoorbeeld al dodelijk zijn. Het kan via de huid worden opgenomen en veroorzaakt hartritmestoornissen en verlaging van de bloeddruk. Dit gif werd in het oude Europa in oorlogen in de watervoorziening van de vijand gedaan om deze zo uit te schakelen. De gevlekte scheerling (Conium maculatum) bevat coniine (ongeveer 2%). Dit gif is dodelijk in een dosis van 7.5-15 mg per kg lichaamsgewicht, wat qua hoeveelheid voor volwassenen ongeveer te vergelijken is met een theelepel water. Het verlamt de motorische zenuwen en werkt op het ademhalingscentrum. Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) bevat onder andere digitoxine en digitaline, voornamelijk in de groene bladeren en zaden, waardoor inname van 2-3 g gedroogde blaadjes al dodelijk kan zijn. Als jou leven je lief is zou ik dit geen tweemaal wagen nephildevil.

  4. Mooi hoe je de kinderen betrekt bij de natuur.
    Ook al is een waarschuwing op zijn plaats. De kinderen leren respect te krijgen voor dat wat groeit.
    Wij hebben kroontjeskruid tussen de aarbeien staan.. Ik denk dat de energie van deze kruiden bij mij man hoort..
    Alleen het er uit halen heeft al zijn effect.

  5. Jo, je hebt zeker gelijk, maar ik vrees dat je mijn stukje een beetje verkeerd hebt geïnterpreteerd.
    Zolang mijn zoon nog een jong kind was, ben ik uiterst voorzichtig geweest, in de zin dat ik hem zeer goed uitlegde (en natuurlijk steeds een oogje in het zeil hield) wat schadelijk was en wat toegestaan. Resultaat was, dat hij op de leeftijd van 4 jaar zonder problemen de kruiden wist te vinden die voor een kruidentheetje geschikt waren.
    Ik vind het veel zinvoller kinderen te laten opgroeien in een omgeving met een zeker ‘gecontroleerd’ risico (dus wel giftige bladplanten achteraan in de border, maar geen giftige bessen binnen handbereik), dan alles zo veilig mogelijk te houden, en dan je kind op een bepaald op een bepaald ogenblik toch ‘los’ moeten laten zonder dat het een zekere voorzichtigheid heeft leren betrachten.
    Een aantal jaren geleden was ik met zoonlief en twee leeftijdsgenootjes aan het wandelen in de Ardennen. Tijdens een rustpauze verdwenen ze tussen de bomen, maar even later kwam zoonlief vragen of ik de naam wist van de bessen die ze ontdekt hadden. Ze leken op ‘bosbessen’ uit de supermarkt maar waren veel kleiner, en bovendien dacht hij dat die supermarktbessen aan hogere struikjes groeiden. Inderdaad waren het bosbessen, maar de vriendjes, opgegroeid in een ‘veilige’ tuin waren al aan het snoepen (hoewel zo ook nooit eerder bosbessen in het wild hadden zien groeien), terwijl zoonlief wel eerst zekerheid wilde of eten wel mocht.

    En wat digitalis betreft: ik ben arts, dus ik denk wel dat ik min of meer kan inschatten hoe giftig giftig is… En in de literatuur zal je nauwelijks gedocumenteerde gevallen terugvinden van dodelijke vergiftigingen door de digitalisplant. Gevlekte scheerling, monnikskap zijn een absoluut ander paar mouwen, en die benader ik met bijna evenveel schroom als de wolfskers. Ik heb mijn zoon dan ook al lang gewaarschuwd om nooit of te nimmer tijdens een wandeling een afgeplukte stengel zomaar in de mond te nemen, en geef dan ook extra waarschuwingen voor schermbloemigen, want daar zitten echt te veel giftige rakkers tussen. Ik zal mijn kind nooit leren hoe het een fluitenkruidfluitje moet maken, want een verwisseling met een minder onschuldige schermbloemige wil ik niet meemaken….

    (Tientallen jaren geleden was er in België een vergiftigingszaak, waarbij enkele bejaarden schijnbaar vergiftigd waren door een ‘omelet-aux-fines-herbes’ waarbij ‘per ongeluk’ ook wat vingerhoedskruid was terechtgekomen… maar wat niet door iedereen geweten is, is dat de ‘kok’ niet enkel de plant, maar ook een digitaline-bevattend medicijn had toegevoegd.)
    Overigens is het gehalte aan digitalis-glycosiden in de Digitalis lanata veel hoger dan in D. purpurea.

  6. Wij hebben een grote wilde – of beter gezegd, verwilderde tuin – waarin sedert jaar en dag ‘vingerhoedskruid’ en nog vele andere (on)kruiden groeien! Mijn 3 kinderen heb ik zonder problemen kunnen opvoeden met de kennis van wat ‘giftig’ en ‘eetbaar’ is! Nu is het de beurt aan de kleinkinderen – en dat lukt evengoed, nochtans hebben ze de leeftijd dat ze nog van alles in hun mond proppen!
    We leren ze dat je de bloemen van de Oostindische kers en boragie (komkommerkruid) kan opeten, maar dat vingerhoedskruid niet mag! Natuurlijk moet je die kleintjes niet onbewaakt alleen in de tuin laten, dat spreekt voor zich…
    En inderdaad, van één bloempje van het vingerhoedskruid word je niet ziek… althans dat beweert mijn echtgenoot, die er af en toe eentje opeet (doch niet in het bijzijn van de kleinkinderen)!

  7. ik zal dit zeker niet nog een keer proberen

    op een ekg kunnen medici trouwens wel ‘iets’ zien, kweetnunie ofdat komt door dieje plant te eten lang geleden, maar mss is het er wel van.

  8. Het is fijn te lezen dat jullie je kinderen wijze lessen geven in een stukje plantenkunde. Wat ik dan weer niet goed begrijp (uit jullie schrijven) is dat het goede kruid samen met het toch wel zeer giftige kruid in een border staat ? Hier heb ik gezonde (vooral theekrkruiden) Achter in mijn tuin gerangschikt. Terwijl mijn andere (niet consumeerbare)kruiden zoals Ridderspoor,Vingerhoedskruid,Duizendblad en Sint-janskruid die allen giftige of andere stoffen zoals pyrrolizidine alkaloïden (PA’s)bevatten. Van deze pyrrolizidine alkaloïden (PA’s)is bekend dat ze serieuze leverbeschadiging veroorzaken in de vorm van een soort sclerose (veno-occlusive disease). Waarschijnlijk zijn ze ook kankerverwekkend. Het komt voor in zulke populaire Nederlandse kruiden als smeerwortel, groot en klein hoefblad en in diverse kruiskruiden. Een van de planten uit Chinese kruidenmiddelen die PA’s bevat, is Senecio scanens, een soort kruiskruid. Deze plant wordt volgens de MCA gebruikt in het kruidenmengsel Qianbai Biyan Pian. Kruiden die PA’s bevatten mogen in Nederland alleen gebruikt worden als de hoeveelheid pa’s teruggebracht is tot 1 deel per miljard. Het is niet bekend of Qianbai Biyan Pian aan deze eis voldoet. En het is toch meer dan waarschijnlijk dat een Chinees kruid dat in Groot-Brittannië te koop is, ook in Nederland verkrijgbaar is. Vandaar mijn tip: weet wat je eet en drinkt. Ken de plantenstoffen in je kruiden om te weten of ze ‘pyrrolizidine alkaloïden’ (PA’s) bevatten.

    En probeer ook de heerlijke groene thee’s, deze zijn heel rijk aan antioxidanten, aanwezig in de vorm van polyfenolen. Groene thee wordt op dat vlak als de interessantste beschouwd. Zwarte thee, die nochtans van dezelfde plant voorkomt, bevat minder antioxidanten, omdat hij tijdens een gistingsproces is geoxideerd.

    Groene sencha-thee (Japans) bevat de meeste antioxidanten van allemaal. Een kopje brengt 300 tot 400 mg polyfenolen aan. Maar thee bevat ook vitamine C (250 mg per 100 g droog gewogen), evenals vitamines B1, B2 en B6.
    De antioxiderende activiteit zou in de twee tot drie uur na het nuttigen van een kopje thee, toenemen.

    U moet ook weten dat ongeveer 85 procent van de antioxidanten worden vrijgemaakt in de eerste vijf minuten van het intrekken. Daarna komen de cafeïne en de tannine vrij, die een bittere smaak geven. Het is niet nodig om de thee langer te laten trekken.
    Het water mag niet warmer zijn dan 80°C, want daarboven worden de antioxidanten beschadigd.
    Het is ook geweten dat de polyfenolen in de thee zich verbinden met het ijzer uit de voeding (vlees in het bijzonder) en dat blokkeren in de darmen, waardoor het ijzer moeilijker wordt opgenomen. Om dat ongemak te vermijden, wordt dus aangeraden het drinken van thee binnen redelijke limieten te houden en er vooral te drinken buiten de maaltijden en met melk of citroen.

    De oxiderende fenomenen en dus de behoeften aan antioxidanten werden aan heel wat ziektebeelden gekoppeld: chronische ziektes (kanker, aids, diabetes…), cardiovasculaire ziektes, neurodegeneratieve ziektes (Alzheimer), ontstekingen en veroudering in het algemeen.

    Ps: wijze beslissing nephildevil.

  9. Jo,
    Je hebt ontegenzeggelijk gelijk, en als je mijn website (http://www.annetanne.be) even bekijkt, dan zou je merken dat ik wel degelijk inga op de risico’s van kruiden (lees bijvoorbeeld mijn artikel over smeerwortel, waar flink wat over de pyrrozilidine-alkaloïden is terug te vinden).

    Deze blog daarentegen, gebruik ik om mijn eigen gedachten, bedenkingen, filosofietjes neer te schrijven, en hoe zinvol ik je opmerkingen ook vind, ik vind het te ver voeren om er binnen dit bestek op in te gaan.

    Overigens: mijn theekruiden staan in mijn kruidenborder, mijn digitalis, wolfsmelk, wolfskers… staan elders in mijn tuin. Die tuin is overigens dermate groot (7500 m²), en voor een groot deel in beslag genomen door ‘ecologische leefgemeenschappen’. Het is geen strak aangelegde tuin waar elk plantje zijn vaste plek heeft, maar een tuin waarin ook ‘aanwaaisels’ van elders welkom zijn.
    Zo staat er sinds vorig jaar hier en daar ook bv dolle kervel in mijn tuin.
    In de eerste plaats is het voor mijn (full-time baan, full-time gezin, en meerdere hobbies) echt onmogelijk om alles wat ik niet zelf in mijn tuin plant ter verwijderen (los van het feit dat me dat tegen de borst stuit).
    Maar net om die reden is het belangrijk dat mijn kind weet, dat het ‘respect’ moet hebben voor de natuur, en dat respect ook inhoudt: grenzen kennen (en dat in meer dan één betekenis: niet alleen ‘op de paadjes blijven en geen plantjes vertrappen’, maar ook ‘niets wat je niet kent zomaar in je mond stoppen, want de plant zou wel eens kunnen ‘sterker zijn dan jezelf”.

  10. Dan is het blijkbaar niet zinvol om hier mijn gedachten neer te typen. Maar wat is dan goed voer, als je praat over chemische stoffen die op zich giftig zijn ? Maar goed, zal wat gas terug nemen.

    Mijn voortuin ben ik momenteel aan het omdopen tot een engels ontwerp. Heb in totaal vier borders gecrieëeerd. Ook heb ik een zithoek voorzien. Mijn eerste border bestaat uit een frisse kleurencombinatie, wit,geel en violet. Vingerhoedskruid, Gevulde boterbloem, Bergcentauie, Irs’Sea Dauble’, Daglelie, japanse sneeuwbal, Lupine, Spoorbloem, salie’Mainacht’, Nagelkruid, Kattenkruid. Ook de beekdistel’Cirsium rivulare Atropurpureum’ staat op mijn verlanglijstje. Jammer genoeg heb ik deze laatste nog niet kunnen vinden.

  11. Ik vond de discussie inderdaad te ver voeren, per slot van rekening is dit een blog, geen forum of mailinglist….

    Bovendien ervoer ik de toon als erg (te) kritisch. Dat wil zeggen: ik vind dat je commentaren zeker een vinger op een zere plek leggen: veel mensen hebben inderdaad het idee dat ‘natuurlijk ook per definitie gezond is’, terwijl ik bij herhaling tracht over te brengen dat dat niet zo is. Zo heb ik heel onlangs in deze blog nog een stukje ‘gepleegd’ (http://www.annetanne.be/kruidenklets/?p=23) over echinacea, dat algemeen als een erg veilig kruid wordt beschouwd, maar waarbij ik toch een paar kanttekeningen wilde maken.

    Ik proefde in jouw commentaren hier echter bij voortduring de boodschap: “jij bent wel héél erg onverantwoord bezig”, terwijl ik met zekerheid weet dat dat niet zo is…. (Als je even teruggaat naar de eerste regels van mijn oorspronkelijke tekst, daar schrijf ik immers: ‘Nee, gebruiken zal ik ze nooit of te nimmer’)

    Overigens wil ik je van harte uitnodigen om je in te schrijven op de kruidenmand-mailinglijst (http://www.annetanne.be/index.php?option=com_content&task=view&id=10&Itemid=71) waar dit soort discussie wel op prijs worden gesteld.

  12. Dan is mijn boodschap niet goed overgelopen hoor. Het was niet mijn bedoeling om jou onverandwoordelijk te laten blijken. Want mijn oog zag dat het goed was.

    Mijn schrijven was eerder gericht op sommige berichtjes die ik dan niet echt verandwoordelijk achte. En ik had de indruk dat die verandwoordelijkheid met een knipoogje werd weggevaagd.

    Wat ik ook nog wil toevoegen:

    Vaak wordt de kruidengeneeskunde en de homeopathie met elkaar verwart.

    De kruidengeneeskunde werkt enkel met producten uit de plantenwereld.

    Ze worden verwerkt als thee’s, in compressen en tincturen, die bereid worden met alcohol of brandewijn.

    Kruiden zijn vooral geschikt om afvalstoffen te elimineren en de weerstand op te bouwen.
    Er bestaan kruiden voor allerlei problemen in het gehele lichaam.
    Er zijn nochtans kruiden die wel schadelijk zijn. Ze zijn giftig. Deze planten worden wel in verdunningen gebruikt in de homeopathie, maar mogen absoluut niet gegeten worden in verse toestand.

    Er zijn ook kruiden die anders of beter werken bij paarden dan bij honden of andersom.

    Misschien heb ik deze verandwoordelijkheid aan deze godin te danken:

    Luister nu naar de woorden van Diana de Maan
    de stralende Maagd
    veranderlijk en onveranderlijk
    mijn mysterie is niet te beantwoorden
    maar los dat mysterie op
    mijn natuur is niet te kennen
    maar streef ernaar me te begrijpen
    duisternis en licht ontmoet je in me
    ik ontvlucht je en lok je
    ik zoek naar je en verberg mijn gezicht
    ik spreek tot je en mijn woorden zwijgen.

  13. @ Hanneke: Ik zou het niet weten, heb dat nooit geprobeerd. En als je niet echt met kruiden vertrouwd bent, raad ik je met klem af om zoiets uit te gaan proberen.
    Je moet er meestal van uit gaan dat in zaden van giftige planten het gif nog meer geconcentreerd is.
    En hoop er niet op dat het kruid een ‘bewustzijnsverruimend’ effect heeft, want dat heeft het niet. Begin niet aan dit soort experimenten.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.